Da li će Evropa poslije ruskog ostati i bez američkog gasa

Bijela kuća je u petak objavila odluku da zaustavi odobravanje novih izvoznih dozvola za tečni prirodni gas, ili LNG, usred reakcije birača koji su orijentisani na zaštitu životne sredine. Ova pauza bi zapravo mogla biti još jedan udarac za ionako nestabilno snabdijevanje starog kontinenta. Ranije je Ukrajina ponovo zaprijetila da od kraja 2024. godine, više neće produžavati ugovor o isporuci ruskog gasa evropskim zemljama preko njene teritorije, navodeći da postojeći ugovor do sada nije raskinut samo zbog evropskih partnera i zemalja koje nemaju alternativu za ruske energente. S obzirom na aktuelnu situaciju, kada su svi ostali gasovodi, a prije svih Sjeverni tok, van upotrebe prekid tranzita preko Ukrajine praktično bi značio da Evropi preostaje jedino Turski tok. Blumberg piše da, iako su SAD glavni saveznik G7 sa nenadmašnim ekonomskim uticajem i relativnom političkom stabilnošću, prevelika zavisnost čak i od prijateljske nacije nosi rizike.

Odluka Evrope da zamijeni ruski gas američkim LNG umjesto čvršćeg okretanja ka obnovljivim izvorima znači da njena energetska bezbjednost ostaje zavisna od faktora koji su daleko van njene kontrole, poput sezone uragana na Atlantiku ili političkih previranja u Vašingtonu. Da bi nabavili gorivo koje je ključno za grijanje evropskih domova, proizvodnju energije i zadovoljenje potreba njene industrije, trgovci energijom sada moraju da uračunaju događaje u dijelovima svijeta koji su hiljadama milja daleko.

Evropa je zamjenila jedan potencijalni problem drugim, ostavljajući svoj energetski sistem ranjivim i izloženim spoljnim faktorima na koje ne može da utiče. Podsjetimo, administracija Džoa Bajdena je bila predusretljiva prema Evropi kada je odlučila da kazni Moskvu odustajanjem od ruskih energenata i obećala je da će zadovoljiti njihovu tražnju. Još se ne zna da li će nova odluka, sada primorati bilo koju kompaniju da trajno povuče svoje planove za izvoz gasa u EU.

Blumberg piše da bi Bajden, ako bude ponovo izabran, mogao da dozvoli da se proces nastavi, ukoliko sebi obezbijedi ostanak na funkciji u naredne četiri godine. Analitičar David Seduski smatra da bi ovo mogla da bude pauza u političke svrhe, da se smiri Bajdenovi birači uoči izbora, ali da će ova odluka "gotovo sigurno biti poništena", ako na vlast dođe republikanac, poput Donalda Trampa.

- Ipak, s obzirom na to da se tokom svog boravka u Bijeloj kući, Tramp pokazao voljnim da koristi taktiku trgovinskog rata kako bi progurao svoju politiku, posebno protiv Kine, nema garancije da će EU ostati podalje od nišana. Čak i ako se odlaganje dozvole završi kao samo kratkoročni problem, to je i dalje zaglušujući poziv na buđenje za evropske kupce da američki gas ne može izmaći američkoj politici - navodi Blumberg.

Evropska komisija nije zabrinuta zbog sve veće zavisnosti od američkog LNG-a, jer zvaničnici smatraju da ne postoje isti nivoi političkih rizika kao kod Rusije. Ipak, mnogi smatraju da itekako postoje potencijalni izazovi zbog sve većeg oslanjanja na američki gas. Na vrhuncu krize, francuski ministar finansija Bruno Le Mer okrivio je izvoznike LNG-a da koriste sukob Rusije i Ukrajine da podstaknu "američku ekonomsku dominaciju i slabljenje Evrope" i pozvao na uravnoteženije ekonomsko partnerstvo sa SAD. Zapadna Evropa se nije mnogo obazirala na upozorenje, uvozeći više LNG-a iz SAD prošle godine nego od ostalih osam najvećih dobavljača zajedno.

- Evropa rizikuje da zavisi od jednog dobavljača i da na kraju bude na milost i nemilost cijenama koje postavlja - rekao je finansijski konsultant Ogan Kose.

Kada je prirodni gas, koji je nekada isporučen samo cjevovodima, počeo da putuje svijetom tankerima, transformisao je nekada lokalizovano tržište u globalnu robu. To nosi čitav niz nepredvidivih faktora. Bilo kakvi problemi u američkim TNG postrojenjima udaljenim okeanom, od neispravnog ventila do guste magle, mogu uticati na zalihe. Stručnjaci upozoravaju da se Evropa previše oslanja na američki gas, a evropske kompanije počinju da osjećaju opipljive efekte. Njemačka hemijska industrija, na primjer, koja je prošle godine ostvarila prodaju od oko 230 mlrd EUR (250 mlrd USD), zaglibila je u dubokoj recesiji, djelimično izazvanoj gubitkom jeftinog ruskog gasa, ključne sirovine za đubriva i izvora energije za tešku industriju.

- Ono što evropska hemijska industrija plaća za gas je skoro 3 do 4 puta više od onoga što plaća američki domaći kupac - ukazao je Ogan Kose, upoređujući cijenu evropskih spot kupovina sa američkim fjučers cijenama. On ukazuje da njemački industrijski giganti sada smanjuju radnu snagu i ulažu u proizvodnju u SAD, što bi moglo predstavljati mračnu sliku za najveću evropsku ekonomiju.

- Kada je jeftini ruski gas dolazio u Evropu, imalo je smisla držati hemijsko postrojenje blizu izvora potražnje, jer je to bilo profitabilno. Sada, sa skupljim uvezenim LNG, premještanje ovih postrojenja na jeftine izvore prirodnog gasa ima više smisla - rekao je Kose.

Međunarodna agencija za energetiku (IAE) je ranije objavila da su zemlje Evropske unije u pokušaju da smanje zavisnost od ruskih energenata 2022. godine zabilježile istorijski nisku potrošnju gasa, ali da su za gas, koji su kupovale iz drugih izvora, morale da izdvoje tri puta više sredstava nego 2021. kada su im najveće količine stizale iz Rusije.

Potražnja gasa u EU smanjena je za 13%, što je najveći pad u potražnji ikada zabilježen, ali je za njega plaćeno ukupno 390 mlrd USD – značajno više nego prethodne godine, kada je za više gasa potrošeno mnogo manje novca - 120 mlrd USD.

Njemačka je, na primjer, potrošila 15% gasa manje ove godine u odnosu na prošlu. A cijenu te "uštede" najbolje zna njena posrnula industrija.