Vojin Mitrović, ministar privrede i preduzetništva RS - Srpska spremna za strane investitore

​ U posljednjih nekoliko mjeseci primetan je povećan interes stranih investitora za ulaganje u Republiku Srpsku, posebno iz Njemačke, Austrije i Italije i to iz oblasti autoindustrije i uopšte metalskog sektora.

Razloga ima više, a jedna od pretpostavki jeste i činjenica da su zemlje EU koje su do sada bile ciljne za ove investitore dostigle previsoke pragove ličnih primanja za ovakve vrste investitora. Pored toga, pandemija virusa korona ukazala na nedostatak ulaganja u udaljenja tržišta i investitori čije je sjedište u zemljama EU traže lokacije bliže svojim domicilnim zemljama, te obezbjeđivanje dobavljača na bližim proizvodnim lokacijama. Sve ovo je prilika da se trenutno stanje po pitanju stranih investicija popravi, a posebno onih investitora koji donose nove tehnologije, mogu ponuditi bolje plaćena radna mjesta, mogu uticati na unapređenje obrazovnog sistema i pomoći internacionalizaciju domaće privrede, kaže u intervjuu za Novosti Vojin Mitrović, ministar privrede i preduzetništva.

Šta Vlada i resorno ministarstvo trebaju prvo uraditi da privučemo strane investitore?

- Prvo ćemo promijeniti Uredbu za podsticaje za direktna ulaganja od posebnog značaja i to u narednih desetak dana. Do sada je bilo predviđeno da Vlada podstiče privredne subjekte do 15 odsto priznatih materijalnih ulaganja pri čemu je jasno definisano šta su materijalna ulaganja. Stava sam, i usaglasili smo, da izmijenimo ovo u Uredbi i da bude sada do 30 odsto priznatih materijalnih ulaganja. Pored toga toga u novoj uredbi je predviđeno da privrednici koji dobijaju subvenciju moraju imati platu zaposlenih u narednih dvije godine najmanje jednaku prosječnoj plati u Srpskoj ili veću.

Da li Republika Srpska izdvaja dovoljno novca za podsticaje za direktna ulaganja?

- Nažalost ne. Mi imamo budžet za unaprijeđenje privrede u iznosu 14,6 mil KM, kad pričamo podsticajima za direktna ulaganja. Premijeru i Predsjedniku Republike Srpske sam dostavio prijedlog da budžet za ovu godinu za podsticaje u privredi bude od 150 do 200 miliona maraka. Ukoliko želimo da pomognemo privredi i podignemo privrede na jednu višu stepenicu što znači ostanak našeg naroda ovdje kao i veći priliv novca u budžet onda se podsticaji moraju uvećati.

Koliko je Srpska do sada izdvojila za direktna ulaganja.

- Podsticaji za direktna ulaganja/podršku realizaciji investicionih projekata u privredi Republike Srpske – od početka primjene Zakona (2019. godina) do danas, podržana je realizacija 540 investicionih projekata privrednih subjekata iz prerađivačke industrije, čija je ukupna vrijednost iznosila oko 170 mil KM. Navedena mjera nastavlja se i u 2023. godini, a za istu su Budžetom Republike Srpske planirana sredstva u iznosu od 14,6 mil KM.

Može li Srpska investicijama ojačati privredu?

- Investicije su ključni trenutni odgovor na krizu, uz set mjera kojima će se podržati investicije. Ovdje je posebno značajno pokušati privući one investicije koje su tehnološki naprednije, imaju sigurna tržišta i pružaju mogućnost za veća primanja, te smatramo da je istima potrebno posebno posvetiti pažnju na svim nivoima vlasti. Posebno treba istaći nekoliko faktora koje su ovakvi investitori naglasili bitnim, kao npr. osposobljenost i opremljenost školskog sistema za kadar koji treba savremenom investitoru, dostupnost većih parcela zemljišta sa obezbjeđenom infrastrukturom, dostupnost opšte infrastrukture (posebno aerodrom) i dr. Dugoročno je veoma bitno uticati na kvalitet obrazovnog sistema. Republika Srpska ima prednosti za ulaganja.

Koje su to prednosti?

- Zakon o stranim ulaganjima u Republici Srpskoj jedan je od najliberalnijih i osigurava da strani ulagač ima jednaka prava i obaveze kao domaći ulagači. Strani ulagač može osnovati poslovni subjekt pod istim uslovima koji važe za domaće ulagače. Jedino ograničenje postoji za sektor namjenske industrije (proizvodnja oružja, municije, eksploziva za vojnu upotrebu) i "medijskih poslova".

Međutim, i u tim sektorima je ulaganje moguće do 49 odsto vrijednosti kapitala, a preko toga uz saglasnost Vlade Republike Srpske. U sve ostale sektore ulaganje je slobodno. Tu je i pristup tržištu oko 600 miliona stanovnika na principima slobodne trgovine. Investitori koji ulažu u Republiku Srpsku imaju pristup rastućim tržištima od 600 miliona potencijalnih potrošača na principu slobodne trgovine, kao što je: CEFTA zemlje i njihovo tržište od oko 30 miliona stanovnika, Sporazum o slobodnoj trgovini BiH sa Turskom – oko 70 miliona stanovnika, EFTA sporazum i Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa EU (kojim je omogućen slobodan izvoz gotovo svih roba u EU koje ispunjavaju standarde). Na listi je i stimulativna poreska politika i niski troškovi poslovanja, a poreska politika je među najstimulativniijim u regionu. Takođe pokretanje preduzeća u Republici Srpskoj proizvodi znatno niže troškove poslovanja zbog stimulativne poreske politike i konkurentnih cijena rada. Prosječna neto plata u Republici Srpskoj u 2022. godini iznosila je 585 evra (1.144 KM). Osnivanje preduzeća u Republici Srpskoj sada traje samo tri dana i košta manje od 100 evra. U toku je postupak uspostavljanja e-registracije poslovnih subjekata u Republici Srpskoj. Cijena električne energije je takođe među najnižim u regionu.

Ima li Srpska problem sa nedostatkom radne snage?

- Činjenica je da trenutno imamo problem s nedostatkom radnika u pojedinim sektorima, pa zadržavanje postojeće radne snage mora biti jedan od zajedničkih prioriteta Vlade i predstavnika poslovne zajednice. Postoji manjak zaintresovanih mladih za određena zanimanja u oblastima zanata (zidari, tesari, keramičari) a koja su jako tražena i pa i tu dolazimo u jednu vrstu disbalasansa pa su poslodavci primorani da uvoze radnu snagu iz inostranstva. Ipak, treba biti realan i imati u vidu da su ti trendovi prisutni ne samo kod nas, nego i većini zemalja u bližem i daljem okruženju i mi te procese ne možemo zaustaviti, ali ih možemo ublažiti.

Koji su privredni sektori u Srpskoj ostvarili najbolje rezultate i koje grane privrede imaju najveći uticaj na privredni razvoj RS?

- Prerađivačka industrija je nosilac razvoja Republike Srpske i Ministarstvo privrede i preduzetništva će nastaviti s pružanjem podrške privrednim subjektima koji ulažu u nabavku nove opreme i tehnologije, nabavku mašina. U 2022. godini prerađivačka industrija bilježi rast od 2,6%, uz rast izvoza 22,5%, kao i uvoza u odnosu na 2021. godinu, te rast broja zaposlenih u prerađivačkoj industriji veći je za 1,8 u odnosu na 2021. godinu. Među ključnim industrijima u Srpskoj izdvajaju se metalna, elektro, drvna kao i sektor tekstila, kože i obuće, a tu su i ostali sektori industrije sa velikim potencijalnom poput prehrambene industrije, IT sektora, obnovljive energije i turizma. Kako bi ostale konkurentna naša industrija mora postići viši stepen prerade kroz unapređenje i modernizaciju proizvodnih procesa, kao i inovacije i razvoj sopstvenog proizvoda.

Republika Srpska je prema izveštaju Financial Times-a stavljena među deset top destinacija za investicije.

- Republika Srpska kao regija je pozicionirana kao jedna od 10 malih regija u kateogoriji za strategiju privlačenja stranih ulaganja (na 7. mjestu) a pored Srpske na listi su regioni iz Irske, Švajcarske, Njemačke, Austrije, Litvanije, Bugarske i Srbije. Pored Republike Srpske kao regije, dobro su se pozicionirali i grad Laktaši u kategoriji troškovne efikasnosti i grad Trebinje u kategoriji strategije za privlačenje stranih ulaganja. Sad je na lokalnim zajednicama da urede industrijske zone gdje će investitori doći besplatno ili uz minimalnu naknadu i otvoriti pogone. Ovu šansu moramo iskoristiti jer su investicije ključni trenutni odgovor na krizu, uz set mjera kojima će se podržati investicije.

Ministarstvo privrede i preduzetništva RS

Vojin Mitrović

direktna ulaganja

strani invesitori

investicioni projekti

Zakon o stranim ulaganjima

prerađivačka industrija