Vučinić: Plate od 1.000 EUR moguće tek za četiri godine

Rast prosječnih neto plata do nivoa od 1.000 EUR može biti ostvariv u dugoročnom okviru od, recimo, četiri godine, jer takav rast u periodu od dvije godine nije nemoguć, ali je izuzetno teško ostvariv, istakao je u razgovoru za Dan ekonomski analitičar Aleksandar Vučinić.

On kao glavni argument ističe činjenicu da postoji ograničen arsenal instrumenata kojim država može da djeluje na povećanje neto zarada.

- Prva opcija je kroz legislativna rješenja o povećanju minimalne zarade, druga se odnosi na fiskalne politike smanjenja poreskih opterećenja na zarade, treća je u subvencijama na zarade, a poslednja se odnosi na podsticanje snažnog ekonomskog rasta. Savremene teorije sugerišu ulaganje u ljudski kadar. U tom cilju, definišu se strategije cjeloživotnog učenja koje zagovaraju razvoj vještina neophodnih za prekvalifikaciju i posledičnu tranziciju u visokoprofitabilne industrije. Takođe, predviđa se povećanje produktivnosti kako bi radnici mogli ažurirati svoje vještine tokom svog radnog vijeka - kaže Vučinić.

On dodaje da su prva dva instrumenta povećanja zarade nedavno iscrpljena.

- Njihovo ponovno potezanje u bližoj budućnosti nije izgledno, naročito smanjenje poreza na dohodak. Minimalna plata se revidira u zavisnosti od promjene prosječne plate i ekonomskog rasta u državi. Opcija ukidanja poreza na dohodak smatrala bi se potpuno senzacionalnim potezom po ugledu na neke zalivske arapske države (kao što su UAE, Katar, Oman, Bahrein) ili poreske rajeve (Kajmanska ostrva, Bahami) koje praktikuju ovu poresku politiku. Ipak, većina navedenih država nadomještava taj nedostatak većim poreskim stopama i akcizama različite vrste - objašnjava Vučinić.

On ističe da trenutne globalne finansijske okolnosti ne predstavljaju savršen tajming za dramatično instant povećanje minimalne plate.

- Takav korak dodatno bi rasplamsao spiralu inflacije koja je začarani krug poskupljenja i povećanja zarada. U ekonomiji se često za taj fenomen koristi slikovita metafora o zmiji koja juri svoj rep. Povećanje cijena utiče i na povećanje zarada, koje posledično rastu. Rast zarada uzrokuje povećanje novčane mase u cirkulaciji, koja dalje doprinosi povećanju cijena. Inflacija izazvana ovim načinom je cost push, odnosno rastom troškova, nasuprot demand pull, koja se tako zove jer indukovana velikom potražnjom - kaže Vučinić.

On smatra da je proklamovani cilj plate od 1.000 EUR ispravan jer stvara atmosferu imperativa poboljšanja ekonomskog blagostanja.

- Fokus se preusmjerava u sferu ekonomskog progresa i prosperiteta, koji je samo instrument za ostvarivanje bitnijih ciljeva - razvoj obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, ekologije, kulture i sporta. Scenario dostizanja ove prosječne plate predstavlja rast od 29% u odnosu na sadašnju. On je u vremenskom okviru od četiri godine posve realan, naročito u uslovima održanja ekonomskog rasta Crne Gore i oporavka svjetske privrede od oštre inflacije i blage recesije, koji se očekuje u 2024. Primjer Poljske pokazuje da je od 2016. do 2020. godišnji rast ekonomije uglavnom premašivao pet odsto, a postignut je impresivan kumulativni rast zarada od 25% - rekao je Vučinić.

On naglašava da je nesporno da lansiranje ovog plana ima i motive legitimnog političkog utilitarizma.

- To podstiče političke aktere da se nadmeću u politikama i zaslugama za njihovo ostvarenje. Eventualno dosezanje i polovine od predviđenog rasta predstavljalo bi značajan iskorak. Izuzetno je važno da se u toj ekonomskoj egzaltiranosti ne posegne za riskantnim potezima koji bi stvorili kratkoročnu korist, ali dugoročno ugrozili potencijal države da reaguje u kriznim situacijama. Negativni potezi bi imali potencijal da dovedu do snižavanja kreditnog rejtinga - ukazuje Vučinić.

On smatra da su dovoljno dobre opomene primjeri Grčke, Italije i Španije.

- Ilustrativna je upravo Španija, čija enormna zaduženost je posledica pumpanja budžeta za javnu potrošnju i neisplative megainvesticije. Pored svih dugova namijenjenih za povećanje budžeta, javni deficit je od 2008. konstantno bio pozamašno iznad dopuštenih tri odsto, što je gornja granica predviđena Mastriškim sporazumom. U rješavanje krize umješala se Evropska centralna banka (ECB), otkupljujući dug kako bi osigurala finansijsku stabilnost eura. Osim toga, BDP Španije je od krize 2008. do 2014. u padu, a od 2014. u skromnom rastu. Lošom kreditnom sposobnošću, rizikuje da gubi mogućnost dugoročnog povoljnijeg zaduživanja. Mogući izlaz iz komplikovane situacije mogle bi biti mjere povećanja poreza i rezanja potrošnje. To je mač sa dvije oštrice, jer navedene mjere miniraju rast ekonomije - kazao je Vučinić.