Japanski desetogodišnji plan za povratak u vrh svjetske industrije čipova

Japanska vlada planira da kroz ulaganja oko 75 mlrd USD iz državnih trezora i kasa privatnih banaka i preduzeća i saradnju sa tajvanskim i američkim kompanijama prevlada zaostajanje države u proizvodnji čipova i ponovo zauzme mjesto u vrhu svjetske industrije poluprovodnika koje je izgubila u protekle tri decenije.

Japansko Ministarstvo ekonomije, trgovine i industrije prošle godine je formulisalo desetogodišnji plan kojim se želi povratiti vodeća pozicija Zemlje izlazećeg sunca u svjetskoj industriji poluprovodnika.

Japan je bio svjetski lider u proizvodnji čipova osamdesetih godina, kada je njegova elektronska industrija cvjetala. Na njegove proizvođače, kao što su Hitači, Tošiba, Soni, NEC ili Fuđicu, u to vrijeme je otpadalo oko 50% ukupne svjetske produkcije poluprovodnika.

Od devedesetih naovamo, međutim, ta dalekoistočna zemlji konstantno gubi udio u svjetskom tržištu čipova i sada je odgovorna za samo oko deset odsto globalne proizvodnje tih važnih komponenti.

U poslednje tri decenije japanska preduzeća prepustila su inicijativu najpre američkim kompanijama, a onda i južnokorejskim, tajvanskim i kineskim. U tome je ne malu ulogu imao pritisak američke vlade u drugoj polovini osamdesetih da ostrvska carevina u većoj mjeri otvori svoje tržište za strane poluprovodnike, nakon čega su se japanski proizvođači elektronike znatno više okrenuli kupovini američkih i južnokorejskih čipova.

Takođe, Japan je zakasnio kada su pitanju inovacije u informacionim tehnologijama i elektronskoj industriji, za šta su najočigledniji primjeri primat u razvoju Interneta, komjuterskog softvera, čipova i pametnih telefona, koje su najpre ostvarili američki Jahu, Gugl, Majkrosoft, Epl i Intel, a onda i južnokorejski Samsung elektroniks, tajvanski TSMC i drugi.

Mada japanska preduzeća, kao što su Tokio elektron i Šinecu, i danas drže veliki udio na svjetskom tržištu u proizvodnji opreme potrebne za izradu čipova, ona same poluprovodnike gotovo da više ne proizvode. Izuzetak je kompanija Kioksija, proizvođač memorijskih čipova, koja je nedavno oformljena izdvajanjem iz finansijski posrnule grupe Tošiba, kao jedan od njenih rijetkih ekonomsko zdravih konstituenata.

Osnovni cilj plana vlade u Tokiju je obezbijediti proizvodnju čipova unutar zemlje, odnosno, umanjiti oslanjanje na uvoz.

Jedan segment tog plana je privlačenje stranih kompanija da investiraju u Japan, što je već učinjeno, budući da je najveći svjetski proizvođač čipova po narudžbi tajvanski TSMC već počeo izgradnju fabrike u gradu Kumamoto, na jugu dalekoistočne carevine. To postrojenje bi trebalo da počne sa radom naredne godine, a japanska vlada će pružiti subvencije za njegovo uspostavljanje u visini od čak tri i po milijarde dolara.

Njegov značaj je posebno u tome što Japan, iako tehnološki vrlo napredna zemlja, u ovom trenutku ne posjeduje sopstvenu fabriku logičkih čipova.

Još jedan stub vladine strategije je podizanje sopstvenih kompanija i razvoj najnaprednijih logičkih čipova s tranzistorskim kolima promera od samo dva nanometra, pa i manje, u saradnji sa Amerikancima (U ovom trenutku, najsofisticiraniji čipovi na svijetu su razmjere od tri nanometra).

Prošle godine u Japanu je osnovana nova kompanije po imenu Rapidus, koja će, pišu japanski mediji, od vlade dobiti gotovo desetinu pomenutog budžeta od 75 mlrd USD i sarađivati sa američkim IBM-om na razvoju čipova razmjere od dva nanometra.

Rapidus bi u narednih deset godina, oslanjajući se i na velika ulaganja iz domaćeg privatnog sektora, trebalo da ulije oko 37 mlrd USD u razvoj i proizvodnju najnaprednijih čipova. Američka kompanija će odigrati suštinsku ulogu u tom projektu, jer Japan trenutno ne poseduje znanje potrebno za razvoj takvih čipova.

Treći element u planu japanske vlade je dalje unapređenje domaće proizvodnje opreme za i materijala za izradu čipova.

Kada su finansije u pitanju, plan predviđa ulaganje države i privatnika u industriju poluprovodnika u visini od oko 10 biliona jena (po sadašnjem kursu, oko 75 mlrd USD).

Geopolitika i bezbjednost kao bitni motivi

U poslednje tri decenije važan trend u međunarodnoj trgovini je bila globalizacija, odnosno, liberalizacija nacionalnih tržišta i produbljivanje ekonomskih veza između zemalja kako bi se ostvarili maksimalno isplativ, racionalan i efikasan sistem snabdijevanja i ekonomski rast.

To je, između ostalog, podrazumijevalo izmještanje proizvodnje elektronskih komponenti i uređaja iz razvijenih zemalja u države kao što je Kina, koje posjeduju mnoštvo jeftine radne snage, i uvoz čipova s Tajvana, gdje su troškovi proizvodnje takođe osetno niži nego u Japanu ili SAD.

Međutim, vojnopolitička zategnutost između Tajvana i matice Kine, te sveopšte zaoštravanje rivaliteta između Vašingtona i Pekinga poslednjih godina snažno sugerišu da započinje doba nepovjerenja i blokovskih podjela, u kojem snabdijevanje čipovima i drugim strateškim proizvodima iz inostranstva postaje sve nesigurnije.

"Ekonomsko razdvajanje" je strategija Vašingtona motivisana strahovanjem da bi rastuća ekonomska, politička i vojna moć Pekinga mogla da potkopa globalnu dominaciju SAD i njenih saveznika.

Njen geopolitički cilj je da se takav scenario spriječi usporavanjem tehnološkog i ekonomskog razvoja Kine i smanjivanjem zavisnosti od njenog tržišta.

Ta strategija se ogleda, između ostalog, i u zakonu donijetom u oktobru prošle godine u SAD koji nastoji da uskrati prodaju sofisticiranih čipova najmnogoljudnijoj zemlji svijeta uvođenjem sankcija protiv svih ekonomskih subjekata, uključujući tu i strane, koji Kini prodaju ili prenose znanja o američkim patentima koji se nalaze u osnovi svih čipova današnjice.

Suočen sa opasnošću da bi eventualni vojni sukob na Tajvanu mogao da presiječe snabdijevanje čipovima i pritiskom Vašingtona da usvoji politiku ekonomskog razdvajanja od Kine, Tokio je morao da formuliše sopstveni plan za osvajanje proizvodnje (najsavremenijih) čipova kako bi obezbijedio normalno i od Kine i Tajvana relativno nezavisno funkcionisanje svoje ekonomije. U tom smislu, proizvodnja naprednih čipova je bezbednosni imperativ za Tokio.

Jahu

Gugl

Majkrosoft

Epl

Intel

Samsung elektroniks

TSMC

IBM

Hitači

Tošiba

Soni

NEC

Fuđicu

Tokio elektron

Šinecu

Kioksija

Rapidus

Tojota

NTT

Softbank

Vlada Japana

Ministarstvo ekonomije Japana

čipovi

proizvodnja čipova

industrija poluprovodnika

geopolitički ciljevi

ekonomsko razdvajanje