Teški metali u Suzi Evrope - Otpadne vode iz bazena nekadašnjeg rudnika Brskovo stigle do Tare

Otpadne vode iz bazena nekadašnjeg rudnika Brskovo, pune teških metala, tekle su protekla dva mjeseca mojkovačkim ulicama i ulivale se u rijeku Taru - Suzu Evrope, pod zaštitom UNESCO. Vode su sadržale aluminijum, arsen, bakar, cink, kadmijum... u količinama većim od dozvoljenih i u više navrata su preko atmosferske kanalizacije i rijeke Rudnice stigle i do Tare.

To tvrde iz Građanske inicijative (GI) Zdravi Mojkovac, nakon što su, zahtjevom o slobodnom pristupu informacijama pribavili i rezultate analize otpadnih voda iz bazena flotacionog postrojenja bivšeg rudnika Brskovo.

Toksična voda napravila je na ulicama debele naslage pjene, a izlila se iz bazena površine 200 metara kvadratnih. Kako piše u zapisniku inspektora za vode Uprave za inspekcijske poslove, bazen je formiran uz pristupni put u Ulici Vojislava Šćepanovića, koji se pruža u pravcu bivšeg rudnika Brskovo. Voda se, prema zapažanju inspektora, u trenutku nadzora slivala preko puta, niz zemljani rasjed ka asflatnom putu, a potom niz put ka šahtu koji vodu odvodi ka rijeci Rudnici.

Nije riječ o izolovanom incidentu, tvrdi za Vijesti Miodrag Fuštić iz Građanske inicijative Zdravi Mojkovac, jer se, slično dešavalo "nebrojeno puta tokom minule tri decenije".

- Možda ne u ovoj mjeri, ali se dešavalo. Dakle, riječ je o nečemu što se kontinuirano dešava i apsolutno ništa ranije nije urađeno po tom pitanju. Riječ je o bazenu koji se nalazi na prostoru bivše flotacije. Važno je da se zna da je to naseljeno mjesto i da putem, kojim se slivaju toksične vode i čestice, gravitiraju mještani Ambarina, Bjelojevića i Pržišta, kao i svi korisnici usluga željezničkog prevoza. Na svega 30 metara, preko puta bazena, nalaze se stambene jedinice i sportski teren - upozorava on.

Kako kaže Fuštić, suspendovane čestice i toksične vode, pune kadmijuma, arsena i drugih po živi svijet opasnih metala, slivaju se putem kojim prolaze pješaci koji ih raznose. Takva voda, objašnjava on, odlazi u Suzu Evrope.

- Naravno da je Tara ugrožena, tu dvojbe nema. Zna se da je, od uliva Rudnice, voda Tare kvaliteta niže klase. Rudnica neprestano sa sobom donosi toksične materije sa prostora bivšeg rudnika i nosi ih u rijeku pod dvostrukom UNESCO zaštitom. Zbog tog uticaja, pored ostalog, UNESCO je i tražio preispitivanje odluke o otvaranju novog rudnika. Novi rudnik bi tek imao katastrofalne posljedice kako po Taru, tako i po cjelokupnu životnu sredinu, zdravlje i život stanovništva - ističe Fuštić.

Iz Komunalne policije i Opštine Mojkovac Vijestima nijesu odgovorili na pitanja koja su se odnosila na izlivanje otpadnih voda, ugroženost Tare i načina da se preduprijede štetne posljedice koje su vidljive i nakon što su prošle 33 godine od zatvaranja rudnika Brskovo.

Iz kabineta predsjednika Opštine Veska Delića (Nova srpska demokratija) nezvanično su kazali da će detaljne odgovore i stav dostaviti narednih dana, nakon što se, kako su objasnili, detaljno upoznaju sa činjenicama posljednjeg incidenta.

U GI Zdravi Mojkovac nemaju podatke o tome da li se otpadne vode iz formiranog bazena redovno uzorkuju i analiziraju. Fuštić kaže da je malo vjerovatno da se to radi, jer "logika nalaže da bi se nešto uradilo po tom pitanju, ili bi javnost bila upoznata".

Uzorkovanje vode obavljeno je početkom decembra minule godine, nakon što je na društvenim mrežama Mojkovčanin Mićo Sošić objavio fotografije pjene koju su stvorile vode izlivene iz bazena. Reakcija mojkovačke Komunalne policije bila je ažurna, pa su odmah uputili dopis Centru za ekotoksikološka ispitivanja (CETI) i tražili što hitniji izlazak na mjesto incidenta službenika te ustanove. U Mojkovac je tim povodom stigao i inspektor za vode.

Prema rezultatima fizičko-hemijske analize CETI koji su u lokalnu upravu, ali ne i do šire javnosti, stigli u decembru, utvrđeno je da uzorak otpadne vode ne odgovara Pravilniku o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda za ispuštanje u površinske vode. Konstatovan je "povećan sadržaj ukupnih suspendovanih materija - aluminijuma, arsena, bakra, cinka, kadmijuma, gvožđa, sulfata, ukupnog azota i nitrata u odnosu na propisane vrijednosti".

Raniji rudnik olova i cinka Brskovo radio je od 1976. do 1991. godine. Zapošljavao je blizu 700 radnika. Za vrijeme rada rudnika na prostoru bivšeg jalovišta deponovano je oko 2,5 miliona tona toksičnog otpada prosječne dubine 12 metara. U zvaničnoj Studiji o kvalitetu životne sredine za Mojkovac iz 1990. godine piše da čestice mulja iz jalovišta sadrže visoke koncentracije gvožđa, cinka, olova, arsena, antimona i žive. U studiji je navedeno da je količina deponovanog mulja dovoljna da trajno uništi živi svijet u rijeci Tari. U novembru 1992. godine stručni tim iz Ženeve konstatovao je da jalovište najhitnije treba sanirati. Jalovište je do sanacije važilo za regionalni ekološki problem. Više miliona eura vrijedan projekat sanacije završen je prije više od 10 godina.

U mišljenju na nacrt Detaljnog prostornog plana (DPP) za prostor koncesionog područja za eksploataciju mineralnih sirovina - Brskovo, koje je Institut za javno zdravlje lani dostavio Ministarstvu zdravlja, konstatuje se nezavidno stanje voda na području mojkovačke oštine. Dok rijeka Lepesnica, kao i Tara uzvodno od Rudnice i Bjelojevićke rijeke, Tvrdi i Lojanički potok imaju dobar hemijski status, to nije slučaj sa drugim vodama.

- Površinske vode mjerene na ostalim mjernim mjestima nemaju dobar status usljed povišenih koncentracija olova, žive, kadmijuma i nikla u zavisnosti od mjernog mjesta zbog curenja podzemnih voda iz starih rudarskih tunela i kroz nekontrolisano odložen čvrsti otpad. Prema rezultatima analiza, mjereni parametri na svim lokacijama ne odgovaraju uslovima Pravilnika o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njegovo ispitivanje zbog povećanog sadržaja u odnosu na propisane vrijednosti, nekih od navedenih elemenata kao što su olovo, živa, arsen, fluor, bakar i cink u odnosu na propisane vrijednosti - navodi se u Mišljenju Instituta za javno zdravlje.

Takođe, uzorci uzeti sa poljoprivrednog zemljišta u široj zoni Brskova ne odgovaraju uslovima iz Pravilnika povećanog sadržaja kadmijuma, olova, žive, arsena, fluora i cinka.