Mladi iz tri opštine do posla uz državno finansiranje - Vladin paket mjera vrijedan 11,16 mil EUR

Za rješavanje problema mladih koji nisu u sistemu obrazovanja ili zaposlenja (NEET) i koji su životne dobi od 15 do 29 godina Vlada planira da do kraja 2026. godine potroši 11,16 mil EUR.

To će uraditi kroz set izmjena zakona, dodjelu novca kroz bespovratne grantove mladima za samozapošljavanje, sprovođenje raznih obuka koje uključuju osposobljavanje za rad kod poslodavca, osposobljavanje za samostalan rad (pripravnik), novčane podsticije poslodavcima za zapošljavanje...

Ove mjere su dio programa "Garancija za mlade" čiji je plan primjene za naredne tri godine Vlada utvrdila na poslednjoj sjednici. Sprovodiće ga ministarstva rada, prosvjete, sporta, Zavod za zapošljavanje, socijalni partneri (poslodavci i sindikati), NVO sektor... Program će se sprovoditi kroz pilot fazu do 2026. godine u tri opštine Ulcinju, Nikšiću i Bijelom Polju koje su izabrane nakon detaljne analize.

Riječ je o programu koji se u članicama EU primjenjuje od 2013. godine, čiji je glavni princip da svaka mlada osoba u roku od četiri mjeseca nakon što napusti obrazovanje ili osposobljavanje, ili postane nezaposleno lice, dobije kvalitetnu ponudu za posao, pripravništvo, dalje usavršavanje ili nastavak obrazovanja.

Crna Gora je obavezna da sprovede ovaj program, koji je predviđen EU zakonodavnim okvirom.

- Planirana sredstva za realizaciju reformi politika, inicijativa i pilot faze tokom 2025. i 2026. godine, a koja će se finansirati iz budžeta Crne Gore iznose 8.959.050 EUR, dok će se iz IPA fondova obezbijediti sredstva kroz jednogodišnji akcioni dokument za zapošljavanje i socijalnu politiku u Crnoj Gori za 2024. godinu - Pripremni dokument za sprovođenje sektorskog Operativnog programa 2024-2027 (IPA III) koji je u fazi usvajanja od strane EK, i 20.000,00 eura iz ostalih izvora finansiranja. Od ovog iznosa za aktivnosti iz ponude koje će se realizovati u pilot opštinama tokom perioda 2025-2026. godine biće opredijeljen iznos 2.439.050,00 eura - navodi se u dokumentu u kome se navodi da se mora reformisati Zavod za zapošljavanje.

Za primjenu ovog programa biće potrebno da se mijenja Zakon o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaposlenosti.

- Prema podacima Ankete o radnoj snazi (ARS) iz 2020. godine u Crnoj Gori je bilo oko 33.500 mladih od 15 do 29 godina koji nisu bili zaposleni, niti u sistemu obrazovanja ili obuke (NEET), što čini 26,6% ukupne populacije mladih, odnosno 23,2% u 2022. godini. Prema posljednim podacima iz Ankete o radnoj snazi za 2023. godinu kada je u pitanju NEET populacija (nezaposleni mladi) 15 do 29 godina za 2023. godinu, ona je bila na nivou 20,3%, od čega je učešće muškaraca 19,8% i žena 20,8%. Uprkos naporima kroz programske politike koji su uloženi u posljednjih nekoliko godina, još uvijek postoje izazovi koji ometaju nesmetan prelazak mladih ljudi iz sistema obrazovanja u svijet rada. Većina ulaganja u obrazovanje (4,7% BDP-a u 2021. godini) ide na troškove osoblja i administracije, a samo mali dio je dostupan za obrazovnu infrastrukturu, nastavna sredstva i obuku nastavnika - navodi se u dokumentu.

Kada je riječ o podsticajima za samozapošljavanje u okviru pilot faze primijeniće će se iskustvo koje je Zavod za zapošljavanje stekao u upravljanju sistemom grantova za pokretanje biznisa za 12 mladih iz kategorije NEET iz pilot opština. To će uključivati godišnju dodjelu bespovratnog novca za 50 mladih nezaposlenih koji osnivaju jedan od oblika obavljanja privredne djelatnosti u kojem kao osnivači, zasnivaju radni odnos i shodno poslovnoj viziji razvoja svoje biznis ideje otvaraju nova radna mjesta (do 10.000 eura po osobi).

- Pored neposredne dodjele bespovratnih sredstava mladima će se pružiti i stručna pomoć za unapređenje preduzetničkih znanja i kompetencija za započinjanje i upravljanje biznisom, organizovanjem specijalizovanih radionica i obezbjeđenjem mentorstva tokom prvih 10 mjeseci realizacije biznis ideje (ove usluge će sprovoditi spoljni izvođač - 6.000 EUR).

Kroz mjeru osposobljavanje za rad kod poslodavca, program predviđa zaključivanje ugovora o radu na određeno vrijeme, između 250 mladih lica i poslodavca tokom godine, koji su dužni da, uz određenu naknadu troškova, sprovedu program osposobljavanja.

- Program je inoviran u dijelu izbora zanimanja, shodno utvrđenim rezultatima istraživanja perspektivnih zanimanja i potrebnih vještina i limitiranja broja osoba koje poslodavac može zaposliti, shodno broju već zaposlenih prijavljenih na obavezno socijalno osiguranje na puno radno vrijeme od 40 časova nedjeljno i (ili) obaveze poslodavca da zadrži minimalni broj učesnika nakon završetka programa. Takođe, uporedo će se inicirati verifikacija ishoda realizacije ovih programa, njihova prohodnost i validnost na tržištu rada. U okviru pilot faze omogućiće se za 53 mlada nezaposlena lica iz NEET iz pilot opština sticanje znanja, vještina i kompetencija potrebnih za obavljanje poslova određenog radnog mjesta kod poslodavca - navodi se u programu.

Mjera osposobljavanje za samostalan rad saglasno članu 46 Zakona o radu, kojim je propisana mogućnost poslodavca da zaključi ugovor o radu na određeno vrijeme sa osobom koje prvi put zasniva radni odnos u nivou kvalifikacije obrazovanja radi osposobljavanja za samostalno obavljanje poslova i radnih zadataka, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom.

- Program predviđa da godišnje 200 mladih visokoškolaca (visokoškolci VI i VII nivo kvalifikacija koji nijesu upareni putem Programa Stručno osposobljavanje visokoškolaca), a od kojih 43 visokoškolca iz pilot opština zaključi ugovore o radu u svojstvu pripravnika uz finansijsku podršku poslodavcima u najdužem trajanju od šest mjeseci koji će biti u obavezi da održe njihovo zaposlenje na period koji ne može biti kraći od podržanog (subvencionisanog) perioda - pojašnjeno je u dokumentu.

Poslodavcima koji realizuju program osposobljavanja za samostalan rad za mlade diplomce iz dualnog obrazovnog sistema (ostalih nivoa kvalifikacije) biće u obavezi da godišnje zaključe ugovore o radu sa 400 mladih od kojih 86 iz pilot opština uz finansijsku podršku u najdužem trajanju od šest mjeseci i obavezu zadržavanja zaposlenog u radnom odnosu u trajanju koje ne može biti kraće od trajanja podržanog zapošljavanja.

Planirani su i podsticaji za zapošljavanje usmjereni na smanjenje nezaposlenosti teže zapošljivih mladih lica i prevenciju njihovog prelaska u dugoročnu nezaposlenost.

- Program podrazumijeva godišnje subvencionirano zapošljavanje 150 mladih na otvorenom tržištu rada od 33 se odnosi na mlade NEET iz pilot opština na poslovima koji bi mogli biti održivi i nakon završetka trajanja subvencije. Poslodavcima koji osposobljavaju NEET može se ponuditi finansijska podrška u trajanju do devet mjeseci, uz obavezu da zaposlenog zadrže u trajanju koje ne može biti kraće od subvencionisanog zapošljavanja - navodi se u programu.