U Jadranu preko 1.300 bušotina, teško povjerovati da samo u CG podmorju nema nafte ili gasa - Razmotriti gradnju gasovoda uz Jadransko-jonsku cestu

Ministar rudarstva, nafte i gasa Admir Šahmanović predlaže da gasovod kroz Crnu Goru ide uz Jadransko-jonsku (brzu) cestu. On u razgovoru za CdM navodi da bi to moglo biti brže, bolje, jeftinije rešenje od prvobitnog plana kojim je bilo predviđeno da dio gasovoda ide ispod mora.

- IAP nije projekat koji je ostvariv za mandata jedne Vlade, ali nije ni projekat koji je u povoju. U novembru 2021. godine dobili smo kroz grant WBIF-a idejno rješenje za IAP projekat, zajedno sa procjenom investicije i studijom uticaja na životnu sredinu i revizijom dijela dokumentacije. Predložena trasa je dužine od 97 km, dok je investicija procijenjena na 207 mil EUR. S obzirom na to da je tržište građevinskih materijala pretrpjelo promjene i povećanje cijena, nije isključeno da bi ova investicija sada bila i skuplja ukoliko bismo ostali pri opciji da je radimo predloženom trasom, koja 1/3 svoje dužine prolazi ispod mora, što u mnogome utiče na cijenu investicije - kaže ministar.

On podvlači da s druge strane, imamo gusto naseljena područja u priobalnom pojasu, što u prevodu znači dugotrajne postupke ekspropriacije i pravno-imovinska rješenja.

- Zbog svega toga, a imajući u vidu državne planove za Jadransko-jonsku brzu cestu, mišljenja smo da je potrebno odraditi reviziju ovog projekta i razmotriti opciju da gasovod prati Jadransko-jonsku brzu cestu - poručuje ministar u razgovoru za CdM.

Na pitanje CdM-a koje će konkretno benefite imati Crna Gora od IAP, ministar Šahmanović kaže da je mišljenja da Crna Gora može imati brojne benefite od projekata Jadransko-jonskog gasovoda, kao što su prihodi od tranzitnih taksi za prolazak gasa kroz našu zemlju, valorizacija potencijalnih nalazišta prirodnog gasa u Jadranskom moru, kao i mogućnost za uporebom prirodnog gasa kao energenta u industriji, čime bi se zamijenili dosadašnja rješenja kao što su mazut, lož ulje i drugi derivati.

- Na ovaj način mogli bismo uticati na smanjenje emisija u industriji, jer prirodni gas sagorijevanjem emituje gotovo dvostruko manje CO2 u odnosu na ugalj na primjer. Takođe, prirodni gas, je cjenovno konkurentan energent - rekao je Šahmanović za CdM.

Ministar dalje napominje da kada su u pitanju potencijali prirodnog gasa u crnogorskom podmorju moramo navesti podatak da u jadranskom podmorju postoji preko 1.300 istražnih bušotina, pa je teško povjerovati da samo u crnogorskom podmorju nema nafte ili gasa.

- Jedna ovakva odluka neće zavisiti isključivo od MRNG kao nadležnog za oblast nafte i gasa, ali je naša dužnost i obaveza da uradimo istraživanje, da znamo sa čime raspolažemo, da vidimo da li postoji interesovanje prije svega od strane kredibilnih naftnih kompanija, pa da zajedno donesemo dalje odluke. Dakle, plan je uraditi istraživanje crnogorskog podmorja sa sofisticiranim tehnologijom i dobiti podatke o ugljovodoničnoj potencijalnosti.

Jadransko-jonski gasovod u tom smislu predstavlja neophodan infrastrukturni projekat preko kojeg bi dalje plasirali sopstvene rezerve na evropsko tržište, a takođe imali i mogućnost diversifikacije energetskih izvora u Crnoj Gori, tokom tranzicionog perioda - poručio je ministar Šahmanović u razgovoru za CdM.

Najavio je da u periodu koji predstoji planiraju da aktuelizuju priču o formiranju regionalne kompanije u kojoj bi učešće uzele državne kompanije za gas četiri zemlje učesnice u projektu a to su Albanija (Albgaz), CG (Montenegro bonus), HR (Plinacro) i BIH (BH gas). Zadatak ove kompanije bi bilo da intezivira pripremne radove kao i da prati samu izgradnju preostale dionice. Jadransko-jonski gasovod je nastavak TAP, kojim je planirano snabdijevanje centralne i istočne Evrope gasom iz kaspijskog regiona.

- Regionalna podrška ovom projektu je velika, jer su svi svjesni dobrobiti koju sa sobom nosi. Važno je naglasiti da Evropska unija prepoznaje gas kao ekološki prihvatljivu opciju do 2050. godine. Ukoliko se pitate da li je isplativo graditi jedan takav infrastrukturni projekat za period od 30-ak godina, možemo vam reći par činjenica. Izgradanja gasovoda kopnenim dijelom bila bi gotovo duplo jeftinija od opcije koja je razmatrana u prethodnom periodu. Primjer - Novi gasni interkonektor Srbija-Bugarska, pušten je u rad krajem 2023. godine. Izgradnja ovog gasovoda u Srbiji u dužini od 109 km trajala je nešto manje od dvije godine, a vrijednost radova iznosila je 85,5 miliona, od čega je skoro 50 miliona obezbijeđeno kao bespovratna pomoć EU, a 25 miliona kroz kredit Evropske investicione banke. Navedeno zahvaljujući kategoriji projekta od međunarodnog značaja i uzajamnog interesa proglašenog od strane EK. Što se tiče korišćenja gasa kao fosilnog goriva, nije čudno što predstavlja ekološki najprihatljiviju opciju, jer osim emisije ugljen-dioksida koja je gotovo dvostruko manja neko kod upotrebe uglja, paralelno sa razvojem ove industrije razvijaju se i brojne tehnologije koje dodatno smanjuju zagađenje životne sredine. Ove tehnologije uključuju hvatanje i skladištenje CO2 (tzv CCS – carbon capture and storage), kao i kombinaciju prirodnog gasa sa vodonikom, koji se smatra energentom budućnosti, pogotovo kada za njegovu proizvodnju koristimo sunce i vjetar (zeleni vodonik) - pojasnio je ministar.

Projekat IAP predstavlja nastavak projekta Trans-jadranskog gasovoda - TAP (Trans Adriatic Pipeline), koji preko Grčke, Albanije, Jadranskog mora i italijanske oblasti Pulja omogućava transport gasa iz Kaspijskog regiona u Zapadnu Evropu. TAP će otvoriti južni koridor snabdijevanja Evrope gasom i biće otvoren za sve izvore gasa, ne samo za snabdijevanje gasa iz azerbejdžanskog Shah Deniz gasnog polja. Vrlo je važno što će IAP biti dvosmjeran gasovod, tako da linije snabdijevanja može biti i sjever-jug, sa LNG terminala u Hrvatskoj, ili iz nekih drugih izvora.

Projektom IAP planirano je da se cjevovod za transport prirodnog gasa prostire od lokacije Dugopolje (Split, Hrvatska), preko Crne Gore do lokacije Fier (Albanija), pri čemu bi južna konekcija BiH i Hrvatske bila povezana na IAP u mjestu Zagvozd (Hrvatska), kao organak cjevovoda.

Jadransko-jonski gasovod bi se u Splitu konektovao sa Hrvatskom mrežom prirodnog gasa, dok bi se u mjestu Fier nadovezao na Trans-jadranski gasovod. Ukupna planirana dužina gasovoda iznosi 511 km.

Njegov kapacitet od pet milijardi m³/godišnje treba da omogući snabdijevanje prirodnim gasom Albanije (1 milijarda m3), Crne Gore (0,5 milijardi m3), juga Bosne i Hercegovine (1 milijarda m3) i Hrvatske i dalje do centralne Evrope (2,5 milijarde m3).

Implementacija cjelokupnog projekta omogućava otvaranje novog energetskog koridora za region Jugoistočne Evrope u okviru Južnog gasnog koridora, sa ciljem uspostavljanja novog pravca snabdijevanja prirodnim gasom sa Bliskog istoka i Kaspijskog regiona.