Tijana Maljković, sekretarka Udruženja za turizam PKS - 2024. godina će srušiti rekorde u turizmu Srbije

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, u 2023. godini u Srbiji je boravilo ukupno 4.192.797 turista, što je za 8% više u odnosu na 2022. godinu. Posjetilo nas je 20% više stranaca u odnosu na prethodnu godinu i prvi put je premašen broj od dva miliona stranih gostiju, najviše iz Rusije, Turske, Njemačke i Kine.

Prema najnovijem izvještaju turističkog barometra Ujedinjenih nacija (UN), Srbija je u prošloj godini bila prva destinacija u svijetu po stopi rasta prihoda od stranih turista u odnosu na 2019, godinu prije pandemije.

U 2023. godini je, prema preliminarnim podacima Narodne banke Srbije, ostvaren rekordan prihod od stranih turista u iznosu od 2,5 mlrd EUR, što je za oko 80% više u odnosu na 2019. godinu.

O svemu ovome, kao i mogućnostima za razvoj kongresnog i elitnog turizma, ali i o slabim tačkama srpskog turizma razgovarali smo sa Tijanom Maljković, sekretarkom Udruženja za turizam i Udruženja za trgovinu Privredne komore Srbije.

Prema njenim riječima, značajno povećanje broja turista u Srbiji rezultat je dugoročne promocije na brojnim stranim tržištima.

- Ponovni dolazak gostiju iz Kine u region je vidno uticao na te rezultate, čemu su posebno doprinijeli obnovljeni Sava Centar, direktne linije za Čikago i Njujork, Emirate i Kinu, ali i povećan broj direktnih letova po Evropi, zatim raznolika ponuda smještaja, odlične ocjene na društvenim mrežama gastronomske ponude Srbije, festivali, kao i dobro prezentovana kulturno istorijska baština naše zemlje - ističe Maljković.

Koje destinacije u Srbiji su prošle godine bile najposjećenije? Da li je neka posebno iznenadila, bilo zbog neočekivano dobre ili loše posjete?

- Najposjećenija mjesta u Srbiji po broju noćenja inostranih gostiju u prošloj godini su Beograd (2.970.336 noćenja ili 11% više u odnosu na 2022. godinu), zatim slijede Novi Sad, Zlatibor, Subotica, Niš. Što se tiče domaćih gostiju, oni su najviše fokusirani na Zlatibor, koji bilježi porast od 62% noćenja, Sokobanju, Vrnjačku banju i Kopaonik. Ove destinacije su potpuno očekivane i već godinama privlače pažnju stranih i domaćih gostiju.

Domaći gosti najviše vole Zlatibor koji bilježi porast od 62% (Foto: Aleksandra Kekić)

Prošle godine prvi put je premašen broj od dva miliona stranih gostiju. Odakle nam strani turisti najviše dolaze, koliko ostaju, koliko godina imaju, koji je razlog posjete, koje destinacije, osim Beograda, još posjećuju?

- Kada je riječ o inostranim gostima, najveći broj noćenja u 2023. godini ostvarili su gosti iz Rusije sa 12% porasta u poređenju sa 2022. godinom, zatim slijede turisti iz Turske (+ 18%), Njemačke (+16 %), i Kine (+51%). Ako pričamo o prekookeanskim gostima, oni ostaju na destinaciji oko 10-14 dana, ali za to vrijeme obilaze cijeli region tj. u našem slučaju nekoliko zemalja. Zbog dobre avionske konekcije, Beograd je prva tačka, i dalje se nastavlja ruta, uz oko 5 dana boravka u Srbiji, pa nastavljaju putovanje u okolnim zemljama. Kada je riječ o "city break", tj. vikend gostima, oni najčešće borave do dvije noći, i to su gosti iz Evrope ili regiona. Beogradski hoteli su najviše okupirani radnim danima, odnosno, bilježe najveći broj poslovnih gostiju koji ostaju prosječno dvije noći.

Ministarstvo turizma je najavilo da će 2024. budžet za turističku infrastrukturu biti za 33% veći nego u 2023. i iznositi blizu 2,5 mlrd RSD, od kojih je čak 1,5 mlrd RSD namijenjeno za kapitalne projekte. U kojoj oblasti nam je najpotrebnije ulaganje?

- Razvoj turizma je među prioritetima o čemu svjedoči niz podsticajnih mjera Vlade Srbije. Dodjele podsticaja radi privlačenja direktnih ulaganja u sektor usluga hotelskog smještaja aktuelne su od 2016. godine. Prema podacima Ministarstva privrede, uspješno je realizovano 17 projekata čija je ukupna vrijednost ulaganja 291.924.706,19 EUR, kojima se obezbjeđuje zapošljavanje skoro 1.265 lica, a vrijednost odobrenih sredstava podsticaja iznosi 52.053.620,99 EUR. Vlada je donijela Uredbu o određivanju kriterijuma za dodjelu podsticaja radi privlačenja direktnih ulaganja u sektoru usluga hotelskog smještaja, prvenstveno u banjskim i klimatskim mjestima, ali i beogradskom regionu.

Pored ove uredbe, Vlada Srbije usvojila je prije par dana i Uredbu o uslovima, načinu dodjele i korišćenja sredstava podsticaja za razvoj i unapređenje ruralnog turizma, kojom se pokriva i drugi segment smještaja tj. privatni smejštaj. Time se prvi put za ovu namjenu bespovratno dodjeljuje 150 mil RSD preko resornog Ministarstva turizma i omladine. Pravo na dodjelu sredstava imaju seoska turistička domaćinstva, salaši i etno kuće, evidentirani u informacionom sistemu E-turista, za dogradnju, rekonstrukciju i dodatno opremanje postojećih ugostiteljskih objekata za smještaj.

Kongresni turizam je ponovo u fokusu, pogotovo sa otvaranjem renoviranog Sava Centra, ali i najavom gradnje kongresnih centara van Beograda. Šta nam je još potrebno da bismo izvukli maksimum iz kongresnog turizma i koje naše destinacije imaju potencijal za razvoj ovog tipa turizma?

- Za kongresnu destinaciju od velikog značaja je infrastruktura u koju spada direktna povezanost aerodroma sa preko 100 destinacija, broj kvalitetnih smještajnih jedinica tj. hotela sa 4*, konferencijskih i drugih prostora, kao i odnos cijene i kvaliteta. Pored toga, reputacija stručnog kadra, udruženja koji se nadmeću (biduju) za kongrese, kao i tradicija udruženja u pojedinim oblastima, a koja negdje dostižu i do 100 godina djelovanja, što je u svjetskim i evropskim okvirima rijetkost.

Za kongresnu industriju u Srbiji ključni događaj je bio otvaranje Sava Centra, ali i St. Regis hotela koji će upotpuniti ponudu smještaja visoke kategorije u Beogradu. Pored glavnog grada, u Srbiji imamo još par kongresnih destinacija: Zlatibor, Kopaonik, Novi Sad, Vrnjačku Banju, Suboticu i Palić. Tokom kongresa, potrošnja po stručnom gostu dnevno iznosti u prosjeku oko 390 EUR, a zaradu imaju svi u lanci usluga i proizvodnje, kao što su restorani, trgovinski lanci, suvenirnice, taksisti, muzeji, noćni klubovi i hoteli.

Otvaranje Sava Centra ključni događaj za kongresnu industriju u Srbiji (Foto: Mirko Radonjić)

Ima li Srbija dovoljno da ponudi gostima koji traže luksuz, od smještaja, preko usluge, do ponude? Koje destinacije su u ovom pogledu najrazvijenije?

- Srbija u ponudi ima paletu različitih turističkih proizvoda u kojima gosti sa svih kontinenata mogu uživati. Luksuzne ture podrazumevaju tematski krojene tj. "tailor made" pakete koji su različiti, odnosno, mogu biti kulturne, vjerske, aktivne, gastronomske ture i one ističu lokalne specijalitete, kulturu, prirodne ljepote tokom svih godišnjih doba, različitost manjina u Srbiji, kao i lokalne manifestacije. Hrana, ugostiteljstvo i noćni život su dio cijelog ambijenta jer smo poznati kao dobri domaćini.

Veći broj hotela ali i stranih hotelskih lanaca sa sobom nose određene svjetske standarde i postulate poslovanja. U namjeri afirmisanja prema visoko platežnoj stukturi turista, na East Mediterranean International Tourism & Travel Exhibition - EMITT-u od 6.-9.februara ove godine u Istanbulu su bili prisutni elitni beogradski hoteli St. Regis i Hilton, zatim, Viceroy Kopaonik, Movenpick Resort & Spa Fruške terme, ali i hoteli Mama Shelter Belgrade, Falkensteiner, Hotel Moxy, Nobel Palace, Putnik Inn Belgrade, Belgrade City Hotel, hoteli Fontana Vrnjačka banja i Vrbak Novi Pazar, novosadski Hotel Pupin kao i naše receptivne turističke agencije Balkan Holidays, Glob Metropoliten Tours, Omniturs.

Šta nam je u oblasti turizma i dalje slaba tačka?

- Veliki potencijal imaju projekti koji u svom sklopu imaju zabavne parkove, i oni su najčešće porodično orijentisani i nalaze se na odmorišnim destinacijama, van gradskog jezgra. Agencija za upravljanje lukama se može pohvaliti sjajnim projektima koji oživljavaju mnoga mjesta duž Dunava uz nove marine, pristane i luke namijenjene kako velikim kruzerima, tako i manjim rječnim privatnim brodovima. Sve te lokacije gdje su planirana pristaništa i marine, zahtijevaju kvalitetnu ponudu hotelskog i privatnog smještaja, kao i dodatnu kulturno istorijsku, ali i zabavnu ponudu. Ovim lokacijama se nudi novi nautički vid turizma, ali i pokreće veliki broj porodica na lokalu koje počinju da nude svoje lokalne delikatese, suvenire, registruju privatan smještaj i postaju pravi promoteri same destinacije.

Poštujući prirodu, kulturna dobra, životnu sredinu ali i potražnju na tržištu, u Srbiji ima dosta regiona koji mogu biti turistička atrakcija, ali ih treba razvijati samo uz vrlo blisku saradnju sa lokalnim institucijama i stanovništvom.

Nove tehnologije i vještačka inteligencija mijenjaju turizam, pojavljuju se hoteli bez osoblja, u ponudi su različite aplikacije koje organizuju personalizovan boravak gosta na destinaciji. Koliko srpski turizam prati ove promjene?

- U gotovo svim segmentima turizma AI je implementiran u poslednjih par godina i umnogome pomaže u samom procesu poslovanja, od rezervacije letova i smještaja, do pružanja personalizovanih usluga. Funkcije kao što su pametna personalizacija, automatizacija, prepoznavanje glasa i lica, i virtuelna stvarnost, uskoro će postati sve prisutniji. U svim hotelima preko 3*, a pogotovo u vlasništvu internacionalnih lanaca, AI je zastupljen već par godina, a zaposleni edukovani da koriste maksimum od podataka i usluga.

Avio kompanije su takođe u potpunosti prilagodile i društvene mreže, sajtove i rezervacione sisteme tako da koriste vještačku inteligenciju.

Primjeri iz sveta su "barmen robot", barovi potpuno digitalizovani i bez zaposlenih, dok je kod nas karakterističan prisan i domaćinski odnos zaposlenih prema gostima. Različite destinacije i kulture zahtijevaju drugačiji pristup ali i tempo razvoja. Zemlje poput Japana, Kine i Koreje imaju potpuno drugačiji pristup i komunikaciju sa klijentima u odnosu na Evropu ili Ameriku.

Očekujete li da 2024. godina sruši neke rekorde u turizmu Srbije?

- Svakako. Posebno zato što se kao država pripremamo i promovišemo kao domaćini specijalizovane izložbe "BEOGRAD EKSPO 2027/EXPO BELGRADE 2027" sa temom "Igra(j) za čovječanstvo - sport i muzika za sve"/"Play for Humanity – Sport and Music for All". Ovo će biti najveći događaj organizovan u Beogradu, u periodu od 15. maja do 15. avgusta 2027. godine, a procjenjuje se da će izložbu posjetiti više od 2,6 miliona ljudi, što će imati pozitivan uticaj na turističku industriju. Povećana posjeta turista će generisati prihod od smještaja, hrane, transporta i drugih turističkih usluga. Očekuje se da godine prije samo izložbe, ali i nakon nje, pozicioniraju Srbiju kao potpuno novu i izuzetno atraktivnu turističku destinaciju.

M. Dedić