Rezervat prirode Jerma bogat autentičnom morfologijom - U krečnjačkim stenama kanjona četrdesetak pećina

Specijalni rezervat prirode u kanjonu reke Jerme na jugoistoku Srbije, u centru svojevrsnog trougla između Pirota, Dimitrovgrada i Babušnice, obiluje nesvakidašnjom morfologijom, kulturno-istorijskim spomenicima, ali je istovremeno i muzej pod otvorenim nebom: autentična postavka rudarstva, saobraćaja, nesvakidašnje flore...

Ono što slučajni prolaznik najpre zapazi je veliki kanjon koji počinje neposredno iza čuvenog Poganovskog manastira, srednjovekovne zadužbine Konstantina i Jelene Dejanović iz 14. veka, a završava se kod sela Trnski Odorovci. U više desetina metara visokim krečnjačkim stenama smestilo se četrdesetak malih i velikih pećina, od kojih je najpoznatija Vetrena dupka. U njoj se, kažu meštani, krije i blago legendarnog popa Martina, koji je pljačkao turske karavane.

Uzan, jedva nekoliko metara širok vijugav put, na desnoj obali Jerme, koji se probija kroz četiri tunela, nekadašnje uskotračne pruge, izbija kod sela Trnski Odorovci, odakle se vide Šiljci, krečnjački stubovi koji neodoljivo podsećaju na daleko poznatiju Đavolju varoš. Pomenutom prugom se, inače, do šezdesetih godina prošlog veka vukao kvalitetan kameni ugalj iz rudnika Rakita, do stanice na Belom polju, odakle je pretovaran u klasične vagone.

Rezervat Jerma prostire se na preko 7.000 kvadratnih kilometara. Osim po toliko pominjanom rudniku, poznat je i po raznovrsnom biljnom i životinjskom svetu i po autohtonoj venerinoj vlasi, odnosno devojačkoj kosi, kako je ovde nazivaju.

Na ovom prostoru podno Vlaških planina i Grebena egzistira blizu 900 biljnih vrsta, što je četvrtina srpske flore, kao i veliki broj ptica među kojima su najznačajnije suri orao, žuta galica, riđi mišar. Kanjon Jerme sa okolinom je, međutim, daleko od očiju javnosti i namernika, naročito od pre desetak godina, kad je uništen hotel Mir u Zvonačkoj banji, gde su redovno dolazile turističke ture.

Krajolik od Sukova do Odorovaca i Asenovog kalea dobro je poznat meštanima, ali i srpskim filmadžijama koji su ovde snimali ostvarenja poput Doroteja, Dvoboja za južnu prugu i Kosovskog boja.