Nove nadležnosti, stara praksa - šta je Beograd dobio Zakonom o regionima?

U Evropskoj uniji glavni gradovi imaju poseban status, veće nadležnosti, ali i veću odgovornost. Samostalno odlučuju o svom privrednom, ekonomskom, socijalnom i funkcionalnom razvoju, bez preteranog uplitanja države. Problemi dvomilionskog Beograda su mnogobrojni, a potrebe sugrađana sa postojećim nadležnostima Grada ne mogu da se zadovolje.

U decentralizovanoj i regionalizovanoj Evropskoj uniji većina velikih, glavnih gradova su regioni. Međutim, postoje gradovi kao što su Beč i Berlin koji su federalne države, kao i Madrid koji je autonomna pokrajina.

- Praktično se multipliciraju funkcije, ne samo da oni imaju status grada i nadležnosti koje proističu iz tog statusa, već imaju i nadležnosti koje proističu iz statusa regiona - kaže Dejan Milenković iz Komiteta pravnika za ljudska prava "Yucom".

Zakonom o regionalnom razvoju, koji je usvojen u julu ove godine, Srbija je podeljena na sedam regiona, a jedan od njih je i Beograd. Međutim, kako se navodi u Zakonu ti regioni nisu administarativni i nemaju pravni subjektivitet. Oni su statistički i uspostavljaju se za potrebe i provođenje politike regionalnog razvoja. Mogu biti i podeljeni na jednu i više oblasti. Međutim za razliku od drugih pet regiona, region Vojvodine i Beograda imaju svoje organe vlasti. Prema tom Zakonu grad Beograd, preko svojih organa donosi Strategiju regionalnog razvoja za teritoriju grada, u skladu sa Nacionalnim planom.

- Ovim Zakonom Beograd ne dobija veće nadležnosti, ali je priznat kao region. Cilj je izlaženje u svet i Evropu kao region koji će moći da konkuriše za programe regionalnog razvoja, u strukturnim fondovima Evropske unije. Beograd nema mogućnost da samostalno odlučuje, a regionalni razvoj će biti kontrolisan i vođen od strane Agencije za regionalni razvoj i od strane Saveta za regionalni razvoj na nivou cele Srbije i regiona. Osnivač Agencije i Saveta je Vlada - navodi Alimpić.

Prema njegovim rečima "teritorija kao što je Beograd, na kojoj je trećina privrede Srbije, posmatrano kroz evropske standarde treba da bude region i da ima regionalnu vlast i nadležnosti koje pripadaju regionu, a koje su veće od onih koje Beograd danas ima".

Kako kaže veće nadležnosti Beograd bi mogao da dobije "u sklopu neke buduće regionalizacije Srbije, ukoliko se postigne politički dogovor po tom pitanju, kroz izmenu Ustava ili Zakona o teritorijalnoj organizaciji i ukoliko bi Srbija bila podeljena ne samo na statističke, već i na administrativne regione". Alimpić ističe da Beograd ima iste nadležnosti kao i 23 grada u Srbiji, a Zakonom o glavnom gradu ima dodate nadležnosti iz oblasti vodoprivrede, mogućnost da asfaltira i održava sve ulice i puteve na svojoj teritoriji osim autoputa i ima radio i televiziju.

Jovan Komšić, profesor Ekonomskog fakulteta u Novom Sadu, ističe da glavni gradovi u državama koje su decentralizovane imaju institucionalno zagarantovan srednji nivo vlasti između centralne i lokalne vlasti.

- Regionalizacija se raspoznaje tamo gde je reč o institucionalnom uvođenju srednjeg nivoa vlasti, a to je regionalni nivo koji ima ustavom i zakonom zagarantovano pravo na formiranje predstavničkog organa, odnosno predstavništva građanskih interesa... Ima zagarantovane izvorne nadležnosti i mogućnost da mu budu prenesene nadležnosti centralnih vlasti za efikasnije funkcionisanje - kaže Komšić i naglašava da se na taj način efikasnije i legitimnije rešavaju pitanja lokalne infrastrukture, obrazovanja, saobraćaja, zapošljavanja i drugo.

Borislav Stojkov, profesor na Geografskom fakultetu u Beogradu, kaže da Nacrt Strategije razvoja Grada Beograda predviđa da Beograd "postane neka vrsta regiona u Srbiji sa određenim stepenom autonomije u zavisnosti od zakonskih i političkih mogućnosti".

- Time bi grad Beograd u sistemu decentralizovane Srbije dobio veće nadležnosti. To podrazumeva veću mogućnost izgradnje kapitalnih objekata, pitanje konkurisanja kod predpristupnih evropskih fondova kod kojih imaju mogućnost da konkurišu NUTS 2 (teritorija između 800.000 do tri miliona stanovnika), a u perspektivi i kod strukturnih fondova EU. Takođe, preko svojih okruga (oblasti) koji bi prema predloženom modelu bili formirani, Grad Beograd mogao efikasnije da rešava pitanje ekonomskog i socijalnog razvoja - kaže Stojkov.

Međutim, Alimpić ističe da je potrebno uraditi promena i dorada Nacrta Strategije razvoja Grada Beograda kako bi bila prilagođena novim uslovima.

Regionalni prostorni plan Grada Beograda, usvojen 2004. godine, kaže Stojkov, predviđa da u sistemu decentralizovane i regionalizovane Srbije Beograd dobije status makroregiona (NUTS 2) i da se u okviru njega izvrši decentralizacija, odnosno podela na okruge.

- Svaki od tih okruga bi imao jedan urbani centar i veći broj manjih opština. Urbani centri mogli bi da budu, pored Beograda i Zemuna, Mladenovac, Lazarevac, Obrenovac, Sopot, Grocka i Borča, sa selima u funkcionalnom okruženju. To dalje podrazumeva i organizovanije funkcionalno povezivanje Beograda sa ostalim opštinama u okruženju kao što su recimo Pančevo, Stara Pazova ili Smederevo, jer veliki broj ljudi iz tih opština svakodnevno putuju u Beograd zbog posla i drugih razloga - kaže Stojkov.

Međutim, on ističe da umesto decentralizacije Zakon o teritorijalnoj organizaciji Srbije, Zakon o glavnom gradu i Statut grada "stvaraju jaču centralizaciju od dosadašnje". Stojkov navodi da u EU opštine imaju svoje nadležnosti koje se tiču komunalnih pitanja, urbanističkog planiranja, rešavanja tekućih problema i potreba građana.

- Drugi nivo je ono što nazivamo okrug koji ima obavezu rešavanja ekonomskih, socijalnih i funkcionalnih problema područja koje obuhvata i sela koja okružuju urbani centar. Viši od tog nivoa je nivo makroregiona, odnosno nivo Grada statističke kategorije NUTS 2, koji ima ulogu da definiše i realizuje velike razvoje projekte od regionalnog značaja, na osnovu kompleksnih ekonomskih analiza, i sa tim da konkuriše kod fondova EU - ističe Stojkov.

Što bliže građanima

Snežana Đorđević, profesorka Fakulteta političkih nauka, kaže da u Evropi, gradovi raspodeljuju nadležnosti i poslove prema principu subsidijariteta:

- Ovaj princip znači da se svaki od poslova spušta što bliže građanima. Takođe, ukoliko su kompleksniji poslovi te poslove obavlja onaj nivo koji će najefikasnije i najefektivnije da obavi te poslove. Više se uključuju građani, a s druge strane vodi se računa i da usluge koje im se obezbeđuju budu što jeftinije i što efikasnije i efektivnije.

(Napomena: tekst je u potpunosti preuzet iz lista "Blic" od 31.08.09.)