Srbija bi do 2035. godine trebalo da dostigne 41% šumovitosti - Šta su prepreke?

Pod šumama u Srbiji nalazi se 2.252.400 hektara, odnosno 30,7% od ukupne njene površine (u Vojvodini 7,1%, u središnjoj Srbiji 37,5%, na Kosovu i Metohiji 42,1%). Time smo se svrstali u države koje su srednje šumovite.

- Ostalo šumsko zemljište, kojem po međunarodnoj definiciji pripadaju i šikare i šibljaci, obuhvata 4,9% teritorije, što je u ukupnom iznosu 34,0% ili 36,3% u odnosu na površinu produktivnog zemljišta Srbije. U odnosu na referentnu 1979. godinu, šumovitost je uvećana za 5,2%, što je, pored ostalog, imalo pozitivan uticaj i na stanje i kvalitet životne sredine u celini. Šumovitost u odnosu na globalni aspekt bliska je svetskoj koja iznosi 30%, a nešto niža od evropske koja je u proseku oko 46% - navode za eKapiju iz Uprave za šume.

Prema preliminarnim podacima sakupljenim 2021. godine za potrebe Nacionalne inventure šuma Republike Srbije, koji još nisu zvanični, dolazi se do podatka da je očekivana šumovitost oko 39%, kažu u Srbijašumama i dodaju:

- Prema nacrtu Prostornog plana Republike Srbije 2021-2035, planira se da se procenjena optimalna šumovitost (oko 41%) dostigne do 2035. godine. Šumarski stručnjaci će se truditi da ostvare planove i zadatke koji budu usvojeni u narednom periodu.

Šumsko zemljište u državnoj svojini je u najvećoj meri pošumljeno. Procena je da je preostalo oko 80.000 hektara goleti, ali tu su i površine koje su prirodno neplodno zemljište, koje se teško pošumljava (kamenjari, močvare i sl), a deo zemljišta mora da ostane u vidu pašnjaka za divljač.

U državnom vlasništvu pod šumom je 968.992 ha (43%), od čega je JP Srbijašume na gazdovanje povereno 893.204 ha ili 40% od ukupne šumovitosti.

Ovo preduzeće svoje aktivnosti planira planskim dokumentima koji se donose za period od 10 godina "Osnova gazdovanja šumama". U navedenim planskim dokumentima se na osnovu stanja staništa i sastojina (šuma) precizira lokacija i površina neobraslog šumskog zemljišta, koje je kao takvo kandidat za veštačko pošumljavanje.

- Veći deo zemljišta pogodnog za pošumljavanje je kod sopstvenika šuma (fizička lica, zadruge, crkve i verske zajednice) - kažu.

Planovi pošumljavanja se prave na osnovu prioritetnih potreba, dodaju iz Uprave za šume:

- U pojedinim područjima primarno je podići stepen šumovitosti (npr. područje AP Vojvodine), dok je u drugim potrebno unaprediti ili sanirati stanje postojećih šuma.

____________________________

Javna preduzeća koja gazduju šumama u svojim planovima imaju evidentirane površine pogodne za pošumljavanje, kao i površine na kojima je potrebna intervencija radi unapređenja stanja. Kod privatnih šuma, kojih ima oko 50%, vlasnici sami opredeljuju površine i utvrđuju prioritete za pošumljavanje.

- U skladu sa planovima pošumljavanja potrebno je dobro planiranje proizvodnje šumskog sadnog materijala. Sadni materijal za pošumljavanje na svim mogućim staništima ne postoji i iz tog razloga proizvodnja sadnog materijala u rasadnicima (tip i kvalitet sadnog materijala) mora biti prilagođena uzgojnim potrebama, stanišnim prilikama i ciljevima pošumljavanja – naglašavaju.

Po evidenciji na dan 31.12.2021. godine površina za pošumljavanje u narednih 10 godina na teritoriji kojom gazduje JP Srbijašume ima 4.510 ha.

- Dinamički je to prosečno 451 ha godišnje, ali ova površina može na godišnjem nivou da varira, pri čemu je bitno da ukupan plan za desetogodišnji period bude ostvaren u potpunosti - navode za naš portal.

Pored podizanja novih šuma na odgovarajućim zemljištima na preostalim površinama, prioritetno će se sanirati površine šuma koje su oštećene prirodnim nepogodama, a što je u poslednjih desetak godina veoma izraženo, usled jakih ledoloma, vetroloma, požara i sl., kažu u Upravi za šume.

- Takođe, melioracija loših šuma je jedan od prioriteta, tj. konverzija i rekonstrukcija izdanačkih šuma i antropogenih šikara u šume višeg uzgojnog oblika. Sve ukupno, planirani obimi pošumljavanja, sanacije i melioracije na godišnjem nivou u narednom periodu iznose između 1.000 i 2.000 hektara. Za sadnju će se prioritetno koristiti autohtone vrste šumskog drveća odgovarajuće provenijencije. Pored toga, u redovnom gazdovanju šumama prioritet je prirodno obnavlјanje šuma - navode.

Kako kažu u JP Vojvodinašume, šume bi na severu zemlje trebalo da zauzimaju površinu od 308.045 ha, tako da bi u tom slučaju šumovitost Vojvodine sa sadašnjih 7,1% bila povećana, odnosno podignuta na 14,32%.

- U odnosu na činjenicu da je potrebno pošumiti duplo više površina nego što sada imamo, kao i da je preduslov ispuniti sve (pred)uslove, jasno je da se radi o višedecenjskom poslu - kaže za eKapiju izvršni direktor za šumarstvo, ekologiju i razvoj u JP Vojvodinašume dr Marko Marinković, dipl. inž. šum.

Iako je svest stanovništva u poslednje dve-tri godine o značaju šuma, posebno u svetlu borbe sa klimatskim promenam, podignuta na viši nivo, ostaje problem zemljišta za pošumljavanje, ističu u Upravi za šume.

- Šumarstvo ne obuhvata zelene površine u gradovima, drvorede i sl., i u vezi je sa površinama kojima se, nakon pošumljavanja, gazduje kao šumom. Adekvatnog šumskog zemljišta je u tom smislu malo, i jedini prostor za širenje šuma jeste neplodno poljoprivredno zemljište (pre svega pašnjaci) i obradivo poljoprivredno zemljište lošijih klasa, za koje nema interesa da se obrađuje za poljoprivrednu proizvodnju.

I u Upravi i u JP Srbija šume slažu se da je jedan od problema i to što se najveći deo zemljišta pogodnog za pošumljavanje nalazi kod pomenutih sopstvenika šuma, te usitnjenost, fragmentiranost i neažurnost poseda u privatnom vlasništvu.

____________________________

U probleme se ubrajaju i nepovoljna starosna struktura jednodobnih šuma, sve izraženija intenzivna ugroženost biotičkim i abiotičkim faktorima rizika usled klimatskih promena, uvećan negativan efekat staklene bašte.

Ukazuju i na nedostatak radne snage - nedovoljno radnika na branju semena, na pošumljavanju i kasnije nezi zasada.

- Najvrednije vrste šumskog drveća rađaju u intervalu od tri do pet godina, i tada je potrebno obezbediti radnu snagu za sakupljanje, prostor za skladištenje i sl. U slučaju velikih suša urod je slabiji i lošeg kvaliteta. Bez dovoljne količine semena nema ni dovoljno sadnica. Za pošumljavanje mogu da se koriste ugl. sadnice starosti od dve do tri godine, a samo kod nekih vrsta izuzetno jednogodišnje ili četvorogodišnje sadnice. Preko toga sadnice su prerasle, tj. uspeh pošumljavanja je mali, zbog čega je neracionalno saditi starije sadnice (veliki troškovi, a veći procenat neuspeha) - objašanjavaju iz Uprave za šume.