Sto godina srpske umetnosti u pet segmenata - Izložba "Od Konjovića do Marine Abramović"

U okviru manifestacije Kaleidoskop kulture, u prostorima Distrikta, nove kulturne četvrti u Novom Sadu, otvorena je reprezentativna izložba "Na putevima srpske umetnosti 1923-2023 - Od Konjovića do Marine Abramović".

Postavku je priredila novosadska Galerija Bel art u saradnji sa Fondacijom Novi Sad - evropska prestonica kulture. Prema konceptu autora izložbe, likovnog kritičara Save Stepanova zamišljena je kao jedan mogući pogled na najznačajnija zbivanja i umetničke ličnosti koje su obeležile srpsku modernu umetnosti tokom proteklih sto godina od 1923, kada je formiran Distrikt u Novom Sadu, pa do danas.

Stvarano svako u svoje vreme i pod jedinstvenim okolnostima koje su ga oblikovale, dela koja objedinjuju 100 godina srpske umetnosti pripovedački nas vode kroz bogato nasleđe kakvo su nam ostavili njihovi autori. Ne moramo biti nikakvi poznavaoci umetnosti da bi nas ova izložba povela na nezaboravno putovanje kroz istoriju, dok nam se smenjuju utisci i osećanja posmatrajući kako se odmotava pred nama.

Izložba "Sto godina srpske umetnosti" koju je moguće pogledati do kraja oktobra u Kreativnom distriktu u Novom Sadu podeljena je na pet segmenata koji su određeni društvenim ambijentom, ali i likovno-umetničkim specifičnostima koje odlikuju svaki od njih. Prvi deo izložbe markira period od dvadesetih godina prošlog veka i pojave zenitizma, kao našeg autentičnog doprinosa internacionalnoj avangardi, te razvoj modernog srpskog slikarstva do početka Drugog svetskog rata - od kratkotrajnog ali značajnog kubizma kojim je u našem slikarstvu uneta drastična promena shvatanje slike i njenog bića do ekspresionizma između dva rata. Dovoljno je spomenuti imena poput Šumanovića, Konjovića, Aralice, Pavlović Barili, Tabakovića i drugih.

Tih ranih dvadesetih godina, zbog kompleksnih osobenosti jednog vremena – posle tek okončanog velikog rata, uz zloslutni predosećaj nove svetske ratne katastrofe stvaraju i naši umetnici. Sa jednim od njih otpočeće ovo putovanje kroz vreme.

Konjović se sada vraća u svoju Vojvodinu na velika vrata i u zavidnom društvu. On nas uvodi u priču o jednom stoleću, a kako se našao na čvornim mestima srpske umetnosti ispričaće nam njegova dela i istovremeno nas dovesti pred sam prag Drugog svetskog rata. Tu ćemo videti kako srpski slikari uveliko naslućujući novu svetsku katastrofu, osim etičkog, pokazuju i očigledan etnički momenat. Tako slikari impulsivnog ekspresionizma lokalizuju svoje simbole: Konjović ih vezuje za Vojvodinu, Bijelić za Bosnu, Dobrović i Job za Dalmaciju, Zora Petrović za folklor, figure u narodnim nošnjama.

Takođe, u odnosu na žestinu i patetičnu razmahnutost ovih izrazitih ekspresionista, u našem slikarstvu prve polovine dvadesetog veka su naglašeno prisutni slikari intimizma i poetskog realizma koji su nadahnuti geslom vraćanja prirodi i neposrednom unutrašnjem životu. Ipak, taj poetski realizam je napregnut i melanholičan (Stojan Aralica, Ivan Radović, Nedeljko Gvozdenović, Marko Čelebonović, Kosta Hakman, Peđa Milosavljević, Ljubica Sokić, Milivoj Nikolajević i dr), navode autori izložbe.

Socijalistički realizam između politike i umetnosti

Kroz izložbu bićemo vođeni kroz dve okupacije. Jedna je ona pod kojom smo kao narod kolektivno bili tokom trajanja Drugog svetskog rata, a druga je došla po oslobođenju, kada je revolucija od umetnika zahtevala da napuste svoje personalne umetničke orijentacije te da postanu propovednici novih ideja; da se odreknu svoje slobode, napuste formalizam, a usvoje dogmatski i nasilnički socijalistički realizam. Ipak, ističu poznavaoci umetnosti, razlika između radova saputnika i ubeđenih pristalica je ostala očigledna.

- Ubrzo je nađen kompromis i to u procesima koje je teoretičar Svetolik Lukić naimenovao socijalističkim modernizmom, ili socijalističkim estetizmom ukazujući da je politika svesno tolerisala nove umetničke procese koristeći ih u promovisanju nove političke orijentacije prema Zapadu nakon raskida sa politikom ŠSR-a i zemalja Istočnog bloka – ističe autor.

Srpsko slikarstvo tokom poslednje dve decenije dvadesetog veka, odvijalo se u specifičnim socijalnim, političkim i kulturnim uslovima. To je vreme permanentne i transformišuće krize. Definitivno se slama koncept socijalizma, u Evropi se začinju krupne geopolitičke promene. Kroz taj period naše istorije umetnosti vodiće nas peta celina izložbe koju možemo pogledati u novosadskom Distriktu.

Kako opisuju kreatori izložbe, deveta decenija je i u tadašnjim jugoslovenskim i srpskim uslovima izuzetno dramatična, ispunjena je brojnim ideološkim konfuzijama, nesporazumima i konfliktima, političkim sukobima koji će se, u narednoj deceniji, pretočiti u tragične ratne sukobe i raspad SFRJ.

Sve ćemo ovo videti očima umetnika i delima koja i potpunog laika ostavljaju bez daha neobjašnjivom snagom koju simbolizuje protok vremena. Kada mislimo da smo videli sve, sledi nam novomilenijumsko iskustvo sa poslednjim segmentom izložbe posvećenim novomedijskim tendencijama. Ta neposredna komunikacija koja posmatrača može dovesti i do osećaja nelagode asocira nas baš za ono što smatramo novom umetnošću.


Stepanov kaže da je njegova osnovna želja bila da koliko god je to moguće prikaže ono što je bilo, da ne objašnjava i ne "navija" za jednu li drugu koncepciju, nego da ukaže na neke tačke u istoriji umetnosti koje ne mogu da se zaobiđu. Pri tome, ova prezentacija nije ni kompletna, ni iscrpna, kao što ni jedna izložba ne može da bude, ali omogućava, po njegovim rečima, svima koji hoće da se bave srpskom umetnošću da imaju puno dobrog materijala od koga mogu da se prave neke buduće izložbe.

Kao kuriozitet koji mami istaknuta je specifičnost ove izložbe. Naime, radovi su pozajmljeni iz privatnih muzeja, zbirki i kolekcija koji nisu dostupni široj javnosti. To ovoj izložbi daje ekskluzivitet s jedne strane, a sa druge strane afirmiše privatno kolekcionarstvo kao snažan podsticaj za razvoj umetničke scene i podršku umetnicima ali istovremeno predstavlja bazu umetničkih fondova većine srpskih muzeja.

Fondacija Novi Sad Evropska prestonica kulture

Bel Art Novi Sad

Distrikt Novi Sad

galerija Bel art

Kaleidoskop kulture

Sava Stepanov

Svetolik Lukić

Marina Abramović

izložba Na putevima srpske umetnosti 1923 2023 Od Konjovića do Marine Abramović

Petar Konjović