Hoće li biti rešen spor oko Bilećkog jezera - Potopljena i milionska nadoknada

Višedecenijsko neriješeno pitanje valorizacije vodnog potencijala Bilećkog jezera, kako se nadaju u Vladi, ali i u lokalnoj upravi Nikšića, na čijoj teritoriji se nalazi dio jezera, mogao bi da počne da se rješava ove godine.

Zbog formiranja Bilećkog jezera, površine 33 kilometra kvadratna, potopljeno je više od pet miliona kvadratnih metara teritorije koja pripada opštini Nikšić, kada je izmješteno nekoliko sela. Za vrijeme bivše Jugoslavije, Nikšić je od Bosne i Hercegovine dobijao novčanu nadoknadu za potopljeno zemljište, koja se ne isplaćuje od raspada države, 1992. godine, a sada se isplaćuje opštinama Bileća i Trebinje.

Kako je nedavno kazao ministar energetike i rudarstva Saša Mujović, najbolje rješenje za spor oko Bilećkog jezera je formiranje zajedničke grupe između Crne Gore i Bosne i Hercegovine, Republike Srpske, koja bi utvrdila šta je mjera kompromisa koja bi bila zadovoljavajuća i za jednu i za drugu stranu.

Predsjednik Opštine Nikšić Marko Kovačević kazao je Vijestima da je ideja ministra Mujovića o formiranju zajedničke grupe svrsishodna i da može dati rezultate.

- Situacija koja se tiče eventualne naknade Opštini Nikšić može vjerovatno biti riješena na lakši način i valjalo bi da se taj dio priče o Bilećkom jezeru riješi što prije, a da komisija, koja bi se eventualno formirala, riješi ostale kompleksnije probleme koji oko tog pitanja postoje - kazao je Kovačević.

Prema ranije urađenoj studiji, koju su za potrebe Vlade Crne Gore 2005. godine uradili stručnjaci iz Vlade i Univerziteta Crne Gore, 24% teritorije, na kojoj se Bilećko jezero nalazi, pripada Crnoj Gori, uz 40% vodnog sliva.

U odgovoru Vijestima, Mujović je kazao da je, polazeći od činjenice da neriješeno pitanje Bilećkog jezera opterećuje dobrosusjedske odnose sa Republikom Srpskom, uputio dopis Petru Đokiću, tamošnjem ministru energetike i rudarstva, uz podsjećanje da su početkom marta u Beogradu, tokom trilateralnog sastanka, imali korektan razgovor i iskazano razumijevanje.

- Pitanje Bilećkog jezera je test našeg zajedničkog kapaciteta i sposobnosti da sarađujemo, da sporna pitanja rješavamo dogovorom, uz puno uvažavanje i razumijevanje. Budimo ta politička snaga koja je stvorila čvrstu osnovu za još tješnje odnose generacija koje dolaze - navodi se u pismu koje je ministar uputio Đokiću.

On je u pismu podsjetio na dokumenta koja se odnose na "razumno i pravično korišćenje voda", Helsinška pravila o korišćenju voda međunarodnih rijeka i Konvenciju UN-a o pravu neplovidbenih korišćenja međunarodnih vodotoka, i istakao čvrsto uvjerenja da Crnoj Gori pripada naknada za korišćenje akumulacije Bilećkog jezera.

- Crna Gora nikada nije dala pisanu saglasnost za potapanje svoje teritorije vodama Bilećkog jezera, a njen predstavnik u Komisiji za prijem hidroenergetskog sistema HE Trebišnjica rezervisao je pravo da Crna Gora naknadno postavi zahtjev za zaštitu svojih interesa - piše u Mujovićevom pismu.

Iz Elektroprivrede Crne Gore (EPCG) su kazali da na osnovu ranije sračunate podjele hidroenergetskog potencijala Bilećkog jezera, Crna Gora ima pravo korišćenja 20,21% potencijala, odnosno 13,60 metara kubnih u sekundi.

- Prema orijentacionim podacima Studije Elektroprojekta Ljubljana iz 1973. godine, Crna Gora je izgubila pet milijardi kilovatsati (KWh), a po podacima Energoprojekt-Hidroinženjeringa iz 2000. godine izgubljeno je tri milijarde kWh - piše u odgovoru EPCG Vijestima, uz podsjećanje da Crna Gora nije učestvovala u finansiranju izgradnje brana i drugih objekata sistema HE Trebišnjica, i da se konačno rješenje mora tražiti u odgovarajućem pregovaračkom procesu.

Kako su istakli, Eletroprivreda se, kada je rješavanje tog problema u pitanju, u potpunosti oslanja na stavove resornog ministarstva, a iznos naknade će biti tema za pregovore.

- Vjerujemo da svaka strana treba da teži rješenju koje je zadovoljavajuće za sve učesnike u procesu, uz napomenu da bi EPCG, u saradnji sa Ministarstvom energetike i rudarstva, učestvovao u pripremanju strategije za pregovore.

Podsjećaju da Crna Gora 58 godina, kod nizvodnih elektrana, a riječ je o četiri elektrane koje su dio HE Trebišnjica, nije ostvarila svoja pripadajuća prava.

Hidroenergetski sistem Trebišnjica, koji je 1967. godine izgrađen na jezeru, ima četiri hidroelektrane, od kojih su tri u vlasništvu Elektroprivrede Republike Srpske, dok se proizvedena struja iz četvrte dijeli sa Elektroprivredom Hrvatske, jer je ta država učestvovala u izgradnji sistema.

Kako je ministar Saša Mujović nedavno kazao, iz Republike Srpske tvrde da hidroelektrana Piva ugrožava dio njihove teritorije i izaziva poplave.

- U Opštinskom sudu u Goraždu vođeni i još uvijek se vode parnični postupci po tužbama Grada Goražda, pravnih i fizičkih lica, protiv tuženog Elektroprivrede Crne Gore A.D. Nikšić, radi naknade štete po osnovu objektivne odgovornosti od obavljanja opasne djelatnosti, a u vezi sa poplavnim talasom na rijeci Drini od decembra 2010. godine, zbog navodnog neadekvatnog upravljanja HE Pivom. U navedenim predmetima sprovođena su potrebna vještačenja po vještacima odgovarajućih struka, radi utvrđivanja uzročno-posljedične veze između djelatnosti EPCG i pričinjene štete na imovini tužilaca - navodi se u odgovoru EPCG.

Crnogorska energetska kompanija se poziva na analize Građevinskog fakulteta u Beogradu koji, za razliku od vještaka pojedinaca, nalazi da ne postoji uzročno-posljedična veza, dok Fakultet za graditeljstvo i geodeziju Univerziteta u Ljubljani nalazi da je uticaj tuženog usljed rukovanja HE Piva svega 9 - 11 centimetara u odnosu na ukupan vodostaj usljed poplavnog talasa, koji je na pojedinim lokalitetima prelazio i dva metra, a sam poplavni talas, po njihovom nalaženju, dogodio bi se u svakom slučaju sa ili bez HE Piva.

- I pored toga, nadležni sudovi u BiH, po pravilu, donose presude kojima se usvajaju tužbeni zahtjevi i obavezuje tuženi da tužiocima isplati iznose štete utvrđene u postupcima - zaključuju iz EPCG.