Konzervatori Republičkog i Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda oštro protiv rušenja kompleksa Generalštaba u Kneza Miloša

Konzervatori Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture i Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda u otvorenim pismima upućenim javnosti i nadležnima oštro su se usprotivili ukidanju statusa nepokretnog kulturnog dobra zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane.

Oni su u svom stavu konstatovali da je ugrožen opstanak spomenika kulture zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane napominjući da je kulturno nasleđe neobnovljiv resurs čijim gubitkom nestaju trajne univerzalne vrednosti ukupnog nasleđa na nacionalnom i širem planu.

Konzervatori Republičkog zavoda su svoj stav o ovome adresirali na predsednika Srbije, predsednika Vlade Srbije

Ministarstvo kulture, Ministarstvo finansija, Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, Ministarstvo odbrane, Srpsku akademiju nauka i umetnosti, Upravni odbor Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, Stručni savet Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, kao i na građane i sredstva javnog informisanja.

U svom otvorenom pismu oni su podsetili da na prostoru na kome se, kako saznaju iz medija, planira izgradnja novog kompleksa zgrada postoje utvrđena četiri nepokretna kulturna dobra.

- To su: zgrada Generalštaba izgrađena od 1924. do 1928. godine prema projektu ruskog arhitekte Vasilija Vilhelma Baumgartena utvrđena za kulturno dobro 1984. godine ("Službeni list grada Beograda", br. 23/84), Kasarna VII puka koja je podignuta krajem XIX veka prema planovima arhitekte Dragutina Đorđevića utvrđena za kulturno dobro 1992. godine ("Službeni list grada Beograda", br. 26/92), zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane podignute između 1955. i 1965. godine prema projektu arhitekte, urbaniste i profesora Arhitektonskog fakulteta u Beogradu Nikole Dobrovića utvrđene za nepokretno kulturno dobro 2005. godine ("Službeni glasnik RS", br. 115/05) i Područje uz Ulicu kneza Miloša u Beogradu koje je počelo da se razvija u vreme vladavine kneza Miloša kao državni, administrativni i vojni centar srpskog Beograda. Ovo područje je utvrđeno za nepokretno kulturno dobro 2020. godine ("Službeni glasnik RS", br. 159/20). Izgradnja planiranog kompleksa nije u skladu ni sa jednom od ove četiri odluke i da bi on bio izgrađen u skladu sa zakonom sva četiri nepokretna kulturna dobra moraju se brisati iz registra ili značajno preinačiti čime će se ugroziti ili uništiti njihova spomenička vrednost - upozoravaju konzervatori iz Republičkog zavoda.

Kako ističu, kompleks Generalštaba Vojske Republike Srbije nalazi se na raskrsnici najprometnijih beogradskih ulica Nemanjine i Kneza Miloša, u centralnom delu administrativno-upravnog bloka zgrada od značaja za Republiku Srbiju i predstavlja jednu od najupečatljivijih urbanih slika prestonice.

- Nažalost, tokom NATO bombardovanja Srbije, u noći između 29. i 30. aprila 1999. godine, u Beogradu gađane su zgrade Savezne policije, Avalski toranj, jedna stambena zgrada na Vračaru, kao i zgrade Generalštaba Vojske SR Jugoslavije koje je projektovao Nikola Dobrović. Samo te aprilske noći, od posledica bombardovanja navedenih objekata u Beogradu stradalo je troje, a povređeno više od 40 ljudi. Zbog ovog događaja, zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane, osim ostalih nespornih vrednosti koje poseduje, dobio je još jednu – memorijalno-istorijsku vrednosti i postao mesto sećanja. Kako je predvideo Zakon o kulturnom nasleđu ("Službeni glasnik RS", br. 129/21), kulturno dobro može se brisati iz registra samo na osnovu akta o prestanku svojstva kulturnog dobra i to u izuzetnim slučajevima ako je "uništeno ili nestalo, odnosno ako je izgubilo svojstva" zbog kojih je utvrđeno za nepokretno kulturno dobro. Akt o prestanku svojstva kulturnog dobra i brisanju iz registra "donosi se na način i u postupku kao i akt o utvrđivanju kulturnog dobra" (čl. 61.). U skladu sa članom 43. ovog zakona predlog ovog akta "priprema Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i upućuje preko Ministarstva Vladi" - napominju konzervatori.

Kako ističu, bez ikakve dileme i sumnje smatraju da ni jedno od četiri nepokretna kulturna dobra nije "uništeno ili nestalo", odnosno da nije "izgubilo svojstva" i vrednosti zbog kojih je utvrđeni za nepokretna kulturna dobra.

- Upravo suprotno, protokom vremena njihove vrednosti su uvećane i ovaj prostor je postao značajno mesto sećanja na stradanje našeg naroda na samom kraju XX veka. Stoga zaključujemo da ne postoje nikakvi razlozi i okolnosti zbog kojih bi ustanova u kojoj smo zaposleni trebalo da pokrene postupak za prestanak svojstva kulturnog dobra i brisanje iz registra nepokretnih kulturnih dobara. Ukoliko Vlada Republike Srbije direktno prekrši zakon i mimo propisane procedure "skine zaštitu", pokrenuće se nezaustavljiv proces uništenja svih kulturnih dobara na prostoru Srbije. Sa kojim pravom i argumentima ćemo čuvati i braniti svoje kulturno nasleđe od drugih, ako sami uništavamo svoje najvrednije spomeničko nasleđe u srcu sopstvenog prestonog grada - pitaju nadležne stručnjaci Republičkog zavoda kojima su se u ovom stavu pridružle kolege Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada.

- Svi mi, kao struka i kao građani ćemo trajno izgubiti svedočanstvo o jednom segmentu naše prošlosti, a državni, administrativni i vojni centar Beograda koji se na ovom prostoru razvijao od početka obnovljene srpske državnosti izgubiti svoj jedinstveni karakter - upozoravaju i kontervatori Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

Podsetimo, prethodnih dana su ostavke na svoje funkcije podnele obe direktore ovih zavoda - Dubravka Đukanović i Olivera Vučković. Njihove ostavke dvojako su dočekane u javnosti. Dok jedni pozdravljaju njihov potez smatrajući ga časnim činom kojim se simbolično brani struka, drugi smatraju da su sa ovakvim potezom zakasnile navodeći da su za njihovog mandata narušena ili trajno izgubljena brojna, istorijski vredna zdanja.

Bojana Ibrajter Gazibara, rukovodilac sektora za istraživanje, valorizaciju i dokumentaciju, istoričar umetnosti, viši konzervator

Jasna Cvetić, rukovodilac sektora za arhitektonsko-konzervatorske poslove, arhitekta, viši konzervator

dr Saša Mihajlov, istoričar umetnosti, viši konzervator

Aleksandra Dabižić, istoričar umetnosti, konzervator savetnik

Ksenija Ćirić, istoričar umetnosti, viši konzervator

Aleksandar Božović, istoričar umetnosti, viši konzervator

Hajna Tucić, istoričar umetnosti, viši konzervator

Ivana Vesković, istoričar umetnosti, viši konzervator

Ana Sibinović, etnolog-antopolog, viši konzervator

Anđelija Milašinović, etnolog-antropolog, konzervator

Ljubica Radovanović, istoričar umetnosti, konzervator

Ksenija Milenković, arheolog, konzervator

dr Antonija Ropkić Đorđević, arheolog, konzervator

Ljiljana Konta, arhitekta, konzervator savetnik

Tatjana Videnović, arhitekta, konzervator savetnik

Zoran Tucić, arhitekta, viši konzervator

Aleksandra Šević, arhitekta, viši konzervator

Svetlana Marković, arhitekta, viši konzervator

Ivana Filipović Jork, arhitekta, viši konzervator

Rade Mrlješ, arhitekta, viši konzervator

Olivera Petrović, prostorni planer, viši konzervator

Nevenka Novaković, arhitekta, viši konzervator

Aleksandra Vrzić, arhitekta, viši konzervator

Jefimija Parežanin, arhitekta, konzervator

Bojana Savić, arhitekta, konzervator

Srđan Petrović, arhitektonski tehničar, viši konzervator-tehničar

Olivera Milić, arhitektonski tehničar, viši konzervator-tehničar

Slobodanka Milošević, pravnik, konzervator

Nina Marija Koturović, konzervator-restaurator, konzervator