Ne vidi se kraj decenijskom problemu bespravne gradnje u Crnoj Gori - Ni novca, ni rušenja, ni legalizacije

Za legalizaciju bespravno sagrađenih objekata opštinama su do danas podnijeta 56.353 zahtjeva, od čega je obrađeno 47.611, a legalizovano ih je 2.722.

Ovo su podaci koje su Vijesti dobile od Ministrarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma čija je računica na osnovu postojećih podataka da bi država, odnosno opštine kojima ide prihod od legalizacije, mogle prihodovati oko 100 mil EUR da je posao završen.

- Sav prihod od legalizacije ide opštinama, međutim ako se zna da je za 2.722 rješenja o legalizaciji prihodovano 5.117.709,53 eura, onda se lako zaključuje kolika bi svota mogla biti ostvarena za 56.353 objekta. Prema dosadašnjim rezultatima ukupna svota bi mogla iznositi oko 100 mil EUR - naveli su u ovom resoru.

Poziv za legalizaciju je objavljen 2018. godine i ni nakon skoro pet godina ne nazire se kraj ovom postupku, a ključni razlog za to je nepostojanje planske dokumentacije od koje je najvažniji Plan generalne regulacije (PGR) za koji je vezan ovaj postupak. PGR je trebalo da bude završen u oktobru ove godine, ali pošto je bilo izvjesno da se to neće desiti, Skupština je u julu izglasala izmjene i dopune Zakona o prostornom planiranju i izgradnji objekata kojima je rok za izradu PGR pomjeren za godinu dana.

Od ukupnog broja najviše zahtjeva za legalizaciju je stiglo u Glavnom gradu 13.762, dok je najmanje podnijetih zahtjeva u Šavniku svega 53.

U Ministarstvu su objasnili da 8.742 zahtjeva nijesu obrađena, jer opštine nemaju dovoljan broj službenika i namještenika koji rade na poslovima legalizacije, zbog toga što je ovaj postupak i dalje u toku pa pristižu novi zahtjevi, kao i zahtjevi onih koji su bili odbijeni zbog nepotpune dokumentacije.

- To nam je rečeno prilikom radnih sastanaka sa opštinama koje je ministarstvo organizovalo u cilju ubrzavanja sprovođenja procesa legalizacije bespravnih objekata - rekli su iz resora kojim rukovodi ministarka Ana Novaković Đurović.

Iz ovog resora su kazali da kvartalno traže od opština podatke u vezi sa legalizacijom, te da posljednji septembraski podaci pokazuju da je u nekim opštinama broj podnijetih zahtjeva za legalizaciju višestruko veći od broja obrađenih predmeta za legalizaciju.

Tu prednjače Glavni grad Podgorica, opštine Bar i Ulcinj iz razloga što su investitori dopunjavali zahtjeve te su morali biti ponovo obrađivani, kazali su u ministarstvu.

Iz ovog resora nijesu precizirali kada je realan rok da se ovaj proces završi, a ukazuju da postoji više problema koji usporavaju ovaj proces.

- To je, prije svega, nedostatak PGR za koji se vezao proces legallizacije, nedostatak stručnog kadra koji radi na sprovođenju postupka legalizacije, zatim, s obzirom da je puno podnesenih zahtjeva za legalizaciju od strane stranih državljana (Rusija, Ukrajina, Izrael, UAE,…), nemogućnost dostavljanja obavještenja/rješenja u skladu sa Zakonom o upravnom postupku (shodno našem Zakonu o planiranju i izgradnji objekata). Tu su i trenutni društveni problem i sajber napad koji je potpuno onemogućio sam postupak legalizacije građanima, projektnim biroima, inženjerima, nadležnim organima lokalne uprave i nama kao nadzornom organu - istakli su u ministarstvu.

Iz ovog resora su naveli da prema posljednjim izmjenama zakona iz avgusta 2020. godine rok za legalizaciju bespravnih objekata nije oročen, tako da nadležni opštinski organi koji se bave ovim postupkom svakodnevno primaju nove zahtjeve za legalizaciju. Prema važećem zakonu bespravni objekti se mogu legalizovati jedino ako se nalaze na orto-foto snimku, uz ostalu dokumentaciju koja je predviđena zakonom.

- Legalizacija bespravnih objekata se vezuje za planski dokument, odnosno za ispunjenost kriterijuma ili smjernica koje su date planskim dokumentom. Ako se objekat nalazi na orto-foto snimku, a kao takav nije prepoznat planskim dokumentom (takvih objekata je najviše), onda se postupak legalizacije obustavlja do donošenja PGR. Međutim, već 2020. godine se odustalo od izrade PGR-a, a zakonska regulativa se nije promijenila i nije se moglo nastaviti sa legalizacijom. Iz tog razloga nije moguće odrediti kada se može očekivati završetak ovog postupka - objasnili su u Ministarstvu.

Prema posljednjim podacima opštine su naplatile 4.195.538,47 EUR od naknade za komunalno opremanje građevinskog zemljišta za bespravne objekte (sada je to naknada za urbanu sanaciju, po Zakonu), dok je obračunati iznos po istom osnovu 5.117.709,53 EUR.

Iz Zajednice opština (ZO) kazali su Vijestima da je legalizacija bespravno sagrađenih objekata uređena Zakonom o planiranju prostora i izgradnji objekata iz 2017. godine i da su na njihov zahtjev zakonske norme 2020. godine unaprijeđene, ali i dalje je ostao koncept da se legalizuju objekti koji ispunjavaju uslove u skladu sa važećim planskim dokumentom, dok ostali objekti koji se nalaze na orto-foto snimku treba da čekaju donošenje PGR-a.

- A, rok za donošenje ovog planskog dokumenta je više puta produžavan. Treba naglasiti da zakonom nije dozvoljena legalizacija bespravno izgrađenih objekata nakon izvršenog orto-foto snimka. Pored odlaganja donošenja PGR-a brojni su razlozi koji onemogućavaju ili usporavaju proces legalizacije. U praksi, značajan broj podnosilaca zahtjeva za legalizaciju nije podnio potpunu dokumentaciju, često nisu ostavili adresu kako bi im resorni sekretarijat dostavio obavještenje za dopunu zahtjeva. Usko grlo sve vrijeme je nedostatak kadrovskih kapaciteta u Upravi za katastar i državnu imovinu, jer su ovoj službi pored osnovnih poslova pridodati i poslovi ovjere i sprovođenja elaborata premjera bespravnih objekata, te se neprimjereno dugo čeka na njegovu ovjeru i katastarsko sprovođenje, a taj dokaz je obavezan u postupku legalizacije. Mnogi vlasnici bespravnih objekata nemaju riješeno imovinsko-pravno pitanje na zemljištu na kojem je bespravni objekat izgrađen - su iz ZO.

Kako su istakli sva ova pitanja značajno opterećuju proces legalizacije, a iako su nadležni opštinski organi obradili najveći broj podnijetih zahtjeva zbog ovih razloga, mnogi od tih zahtjeva nijesu rezultirali donošenjem rješenja o legalizaciji.

- Kako bi se pružila pomoć opštinama u sprovođenju zakonskih obaveza i ovlašćenja, ZO je utvrdila model odluke o godišnjoj naknadi za korišćenje prostora za bespravne objekte koji je dostavljen svim opštinama na korišćenje radi pripreme i donošenja svojih odluka. Na osnovu podataka kojima ZO raspolaže i nakon uvida u Službeni list, 18 opština je donijelo ovu Odluku. Kako nemamo ovlašćenje za nadzor nad radom opština u primjeni zakona, nemamo pouzdane informacije u kojoj mjeri ove odluke opštine sprovode u praksi - naveli su iz ZO.

Jedan od problema u legalizaciji sa kojim su se građani susreli je taj što lokalni službenici nijesu uspijevali da u roku obrade zahtjeve, pa su mnogi i tri godine nakon predaje dokumentacije odbijani i to zbog nedostatka dokumentacije koja je proizilazila iz kasnijih izmjena zakona. Čak i nakon dopune dokumentacije građani su dobijali rješenja kojima je legalizacija objekata odbijena jer ne postoje planski dokumenti.

Iz Ministarstva su na pitanje Vijesti da li sve opštine imaju odluku o utvrđivanju naknade za korišćenje prostora za bespravne objekte kazali da od 24 opštine Budva, Bar i Tivat nijesu donijeli ovu odluku.

Pojasnili su da se Opština Bar obratila ministarstvu da, s obzirom da su istekli svi rokovi za donošenje odluke (dostavljali su upozorenja kojim su sugerisali na ispunjenje zakonske obaveze), Vlada donese tu odluku i da je to u proceduri.

Kako su naveli za sada nemaju podatak koliko je svaka opština prihodovala novca po osnovu ove naknade.

- Godišnja naknada za korišćenje prostora po metru kvadratnom bespravnog objekta može iznositi od 0,5 do dva odsto prosječne cijene građenja metra kvadratnog novoizgrađenog stambenog objekta u Crnoj Gori, a koju objavljuje Monstat za godinu koja prethodi godini za koju se naknada utvrđuje - rekli su u ministarstvu.

U skladu sa zakonom opštine imaju obavezu da naprave spiskove nelegalnih objekata na svojim teritorijama, bez kojih se ne može primijeniti Odluka o godišnjoj naknadi za korišćenje prostora.

Kao razlog zbog kojih neke opštine ni do danas nijesu napravile ove spiskove navodi se da nemaju dovoljno kadra, ali i pandemiju koronavirusa koja je uticala na usporavanje zakonom propisanih postupaka.

- Tokom radnih posjeta, opštinama je ukazano na značaj primjene odluke i spiska nelegalnih objekata tako da već imamo određeni broj opština koje su napravile spiskove i započinju njenu primjenu -, kazali su u ministarstvu.

U ovom resoru se nadaju da će uskoro sve opštine završiti zakonske obaveze, jer u suprotnom će se početi sa primjenom prekršajnih prijava za rukovodioce organa koji su zaduženi za dio legalizacije.

Iz ZO su objasnili da je otežavajuća okolnost za sprovođenje odluke o godišnjoj naknadi za korišćenje prostora za bespravne objekte utvrđivanje ko je obavezan da plati tu naknadu.

- Zakonom je utvrđena obaveza nadležnom opštinskom sekretarijatu da sačini listu bespravnih objekata za koje postoji obaveza plaćanja ove naknade. Pored podnosilaca zahtjeva kojima se odbije zahtjev za legalizaciju, tu su i vlasnici objekata koji nijesu podnijeli zahtjev za legalizaciju, ili pak oni vlasnici koji su gradili bespravne objekte poslije orto-foto snimanja. Za posljednje dvije kategorije resorni sekretarijati nemaju ovlašćenja, ali ni tehničkih mogućnosti da terenskim radom dođu do podataka o postojanju takvih objekata, to pogotovo imajući u vidu da podaci kojima Uprava za katastar raspolaže nijesu potpuni i pouzdani - istakli su u ZO.

Upravo je ovo jedan od nedostataka postojećeg zakonskog rješenja na koji je ZO ukazala u konsultacijama u pripremnoj fazi za pristupanje izradi novog zakona.

- Koncept legalizacije, koji je zastupala ZO i opštine, a koji nije prihvaćen od strane tadašnjeg mnistarstva je da se legalizacija posmatra isključivo kao pravno pitanje, dok postupak urbane revitalizacije prostora na kojem su izgrađeni bespravni objekti treba tretirati na isti način na koji se tretiraju zatečeni objekti. Na taj način bi se razdvojio proces rješavanja pravnog statusa bespravnih objekata od regularizacije prostora - objasnili su iz ZO koja je dostavila ministarstvu predloge za pojednostavljenje procedura za legalizaciju objekata.