Brankica Zelić, načelnik Odjeljenja za privredu i društvene djelatnosti - Najveći potencijal leži u već razvijenim granama prerađivačke industrije
Osim toga, opština je krajem 2017. godine dobila BFC sertifikat za povoljno poslovno okruženje u jugoistočnoj Evropi, što potvrđuje da je stekla imidž strateški opredijeljene opštine koja ima za cilj unapređenje privrednog ambijenta, privlačenje investicija i podsticanje lokalnog razvoja.
Zelić kaže da najveći potencijal za razvoj u opštini Laktaši imaju, inače, razvijene grane prerađivačke industrije i to metalna i mašinska industrija, elektroindustrija, tekstilna i drvoprerađivačka, sektor hrane i piće, kao i oblast građevinarstva. Značajan, a neiskorišćen, potencijal za razvoj leži u poljoprivredi i turizmu.
Privredna aktivnost na području opštine, mjerena ukupnim prihodima privrednih društava, vrlo je razvijena, dodaje Zelić, a privreda opštine ostvaruje i respektivno učešće u ekonomskim pokazateljima na nivou Repubilke Srpske.
eKapija: Na koji način se radilo na kreiranju poslovne klime u opštini Laktaši i privlačenju investitora, budući da ste stekli imidž opštine sa povoljnim poslovnim okruženjem i dobrim uslovima za razvoj preduzetništva?
- Opština Laktaši je već u drugoj polovini 80-ih godina prošlog vijeka širom otvorila vrata preduzetništvu. Bio je to početak stvaranja takozvanog "laktaškog privrednog čuda". U tim godinama progresivno raste broj zaposlenih radnika u privatnom sektoru, kао i broj preduzetnika i privatnih preduzeća, a sve zahvaljujući pojednostavljenju procesa registracije i pozitivnoj poreskoj politici koja je tada djelimično bila u nadležnosti opština.
U poslijeratnom periodu, obnavljaju se i izgrađuju novi privredni kapaciteti, a sve zahvaljujući povoljnom geostrateškom položaju, širenju infrastrukturne mreže, dobroj saobraćajnoj povezanosti, prirodnim uslovima za razvoj određenih djelatnosti, značajnim podsticajima za otvaranje novih radnih mjesta. U tom periodu na područje opštine dolaze velike kompanije iz Republike Slovenije, koje su dale pozitivan signal drugim inostranim kompanijama, osniva se i značajan broj domaćih preduzeća, čime Laktaši kao opština ponovo postaju preduzetničko središte u Republici Srpskoj, odnosno BiH.
Opština Laktaši krajem 2017. godine dobija BFC sertifikat za povoljno poslovno okruženje u Jugoistočnoj Evropi, a prema zahtjevima standarda BFC SEE. Ovim sertifikatom je potvrđeno, da je uz ispunjenost od 92,5 od mogućih 100 bodova po osnovu 12 kriterijuma i više од 60 podkriterijuma BFC SEE programa, opština Laktaši stekla imidž strateški opredijeljenje opštine koja ima za cilj unapređenje privrednog ambijenta, privlačenje investicija i podsticanje lokalnog razvoja, uz podizanje nivoa ispunjenosti zahtjeva standarda - 94% u procesu recertifkacije krajem 2020. godine.
eKapija: Kakve su procedure da se osnuje preduzeće u vašoj opštini, šta bi trebalo da znaju domaći i strani ulagači?
- Procedure za osnivanje preduzeća u opštini Laktaši su iste kao i drugim opštinama Republike Srpske, definisane su Zakonom o privrednim društvima i Zakonom o registraciji poslovnih subjekata i znatno su olakšane uspostavom jednošalterskog sistema registracije posredstvom APIF-a. Koraci za registraciju privrednih društava dostupni su u uputstvu koje se nalazi na zvaničnoj (www.laktasi.net) i poslovnoj internet stranici Opštine Laktaši (www.laktasi.biz).
Prednosti opštine Laktaši su i postojanje većine potrebnih subjekata za registraciju u samom centru Laktaša i to notar, Poreska uprava PJ Laktaši, banke, izrađivači pečata, advokatske kancelarije, potom blizina Banjaluke i šalter APIF-a za predaju prijave za registracije, kao i Uprava za indirektno oporezivanje BiH.
eKapija: Koje oblasti privrede pokazuju najviše potencijala za razvoj i investicije? Očekujete li nove investitore i koji su pravci razvoja za te oblasti?
Značajan, a neiskorišćen, potencijal za razvoj imaju područje poljoprivrede (zemljište, iskustvo u proizvodnji, blizina Banjaluke i potrošačkih centara u regionu) i područje ugostiteljstva i turizma (odlični uslovi za razvoj turizma-banje, smještajni kapaciteti, arheološka nalazišta, vjerski i sakralni objekti, potencijal za razvoj vinskih ruta i razvoj seoskih domaćinstava i drugo).
eKapija: Kakva je statistička slika privrede u Laktašima. Koliko firmi posluje, sa kakvim prihodima i rezultatima u odnosu na privredna kretanja na nivou RS? Koliko firmi je izvozno orijentisano?
- Na području opštine Laktaši u 2020. godini je poslovalo 785 preduzetnika i 535 privrednih društava sa sjedištem na području opštine Laktaši, kao i 52 izdvojene jedinice preduzetnika i veliki broj poslovnih jedinica privrednih društava od čega preko 50 sa sjedištem u Federaciji BiH i Brčko Distriktu, te oko 20 organizacionih oblika finansijskih institucija.
Privredna aktivnost na području opštine Laktaši, mjerena ukupnim prihodima privrednih društava sa sjedištem na području opštine - 1,3 mlrd KM u 2020. godini, veoma je razvijena. Privreda, posmatrano u cjelini, pozitivno posluje - finansijski rezultat 112 mil KM, ali sa relativno niskom stopom profitabilnosti 8,26%, s tim da određene oblasti i grane (vađenje ruda i kamena, hemijska i farmaceutska industrija, metalna i mašinska industrija, obrazovanje, energija i prerada nafte, nekretnine, papir i izdavačko-štamparska djelatnost, IKT, građevinski i nemetalni proizvodi), a na osnovu rezultata iz 2019. godine, imaju stope profitabilnosti znatno iznad prosjeka privrede, kao i sa nedovoljnom orijentacijom ka izvozu i stopom pokrivenosti uvoza izvozom. Obim spoljnotrgovinske razmjene je 774,4 mil KM prema podacima Spoljnotrgovinske komore BiH za 2020. godinu.
Privreda opštine je ostvarila respektivno učešće u ekonomskim pokazateljima na nivou RS i to 5,22% u broju privrednih društva na nivou RS, 3,92% u prosječnom broju zaposlenih na nivou RS, 6,42% u ukupnim prihodima privrede RS, 7,30% u pozitivnom neto finansijskom rezultatu privrede RS, 7,06% u izvozu RS, 11,20% u uvozu RS, 9,41% u obimu spoljnotrgovinske razmjene RS. Učešće opštine u prosječnom broju nezaposlenih na nivou RS je samo 1,16%, tako da je zvanična stopa nezaposlenosti na nivou opštine 8,56%, znatno ispod zvanične stope nezaposlenosti za nivou RS koja iznosi 24,02%.
Iako je opština Laktaši slabo izvozno orijentisana, prema završnom računu za 2019. godinu 191 privredno društvo je ostvarilo izvoznu aktivnost. Prerađivačka industrija je sa 43,10% ukupnog izvoza vodeća izvozna oblast, građevinarstvo sa 43,03%, a potom slijede druge industrije.
eKapija: Ima li dovoljno inicijativa za pokretanje novih biznisa? Daje li opština podršku za poslovne ideje?
- Inicijativa za pokretanje novih biznisa prvenstveno u formi preduzetnika ima dovoljno. O tome govori i činjenica da je u 2020. godini osnovano 85 preduzetnika, a prestao je radi 71 preduzetnik, od čega je značajan broj preduzetnika koji su biznis ugasili u istoj godini u kojoj su ga i osnovali. Dakle, problem nije u inicijativama i spremnosti da se pokrene biznis nego u nedovoljnoj razrađenosti ideja kroz kvalitetne biznis planove.
Opština Laktaši u saradnji sa Fondacijom Mozaik kroz program Omladinske banke podržava mikrobiznise mladih preduzetnika - startape. Međutim, mnogo značajnija sredstva se izdvajaju na nivou Republike Srpske, uz posredstvo Javne ustanove Zavod za zapošljavanje Republike Srpske putem projekta Program podsticanja razvoja preduzetništva kod mladih starosti do 35 godina, ali i drugih projekata iz oblasti samozapošljavanja.
eKapija: Koji su glavni ciljevi postavljeni kroz razvojne, strateške i akcione dokumente. Na čemu je fokus u budućem periodu?
- Glavni razvojni ciljevi postavljeni Strategijom razvoja opštine Laktaši za period 2014-2024. godina (revidirana za period 2019-2024. godina) su izgrađena konkurentna privredna struktura koja optimalno realizuje ključne investicione, poljoprivredne i turističke potencijale uz ravnomjeran razvoj opštine, potom infrastrukturno uređena, privlačna i otvorena društvena sredina koja obezbjeđuje kvalitet života u lokalnoj zajednici, kao i ekološki očuvana i energetski osviješćena sredina, koja održivo koristi prirodne resurse.
eKapija: Koje biste sve prednosti pozicije Laktaša istakli, kao i prirodne i klimatske?
- Prednosti opštine Laktaši za investiranje i privredni razvoj su odličan geostrateški položaj, dobra saobraćajna povezanost, razvijena komunalna infrastruktura, poželjan poslovni ambijent, obučena radna snaga, konkurentni troškovi poslovanja, i Laktaši su mjesto pogodno za život i rad.
Susjedne opštine su joj Gradiška i Srbac na sjeveru, Banjaluka na sjeverozapadu i jugu, a Prnjavor i Čelinac na jugoistoku. Zahvaljujući povoljnom geostrateškom položaju i postojećoj saobraćajnoj infrastrukturi opština Laktaši je dobro povezana sa susjednim opštinama i širim okruženjem. Osim toga, opština Laktaši se nalazi na udaljenosti od svega nekoliko sati od velikih regionalnih centara i na granici sa EU - granični prelaz Gradiška. Kroz ovu opštinu prolazi autoput Banjaluka-Gradiška koji izlazi na autoput Beograd -Zagreb i autoput Banjaluka-Doboj. Od važnijih putnih pravaca kroz opštinu prolaze magistralni putevi Klašnice-Prnjavor i Banjaluka-Gradiška, a od važnijih saobraćajnica treba izdvojiti put Laktaši-Srbac. Međunarodni aerodrom Banjaluka u Mahovljanima udaljen je svega 3 km od opštinskog središta, što omogućava povezivanje cijele regije sa susjednim i drugim državama.
Najvažniji prirodni resursi koji su se i do sada koristili i na kojima će i ubuduće biti baziran privredni razvoj Laktaša je obradivo zemljište. Lijevče polje je posebno pogodno za ratarstvo i povrtarstvo, potkozarski dio opštine posebno pogodan za stočarstvo i voćarstvo i župski dio opštine sa reljefom koji je pogodan za različite vrste proizvodnje. Tu su šumski kompleksi, mineralne sirovine i termomineralni potencijal.
eKapija: Kako Laktaši imaju važan geostrateški položaj, šta privreda može da očekuje od takve pozicije?
- Odličan geostrateški položaj opštine Laktaši privredi omogućava povoljne uslove za investiranje i poslovanje, uz dobru saobraćajnu povezanost, koja olakšava transport i isporuku robe kupcima - putna i avionska, a postoji i mogućnost korištenja i željeznice linije koja prolazi u blizini granice opštine Laktaši. Uslovi za investiranje će se dodatno poboljšati izgradnjom mosta preko rijeke Save u Gradišci, planirano puštanje u rad je polovinom 2022. godine, čime će riješititi problem gužvi na graničnom prelazu u Gradišci i obezbjediti brža i kvalitetnija povezanost sa autoputem Beograd-Zagreb, stvaranjem boljih tehničkih i drugih preduslova za povećanje kargo saobraćaja na aerodromu Mahovljani.